Adabiyoti universiteti

UMUMIY XULOSA……………………………………………………………77 

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI………………………….83 

 

 

 

 

---

4 

 

KIRISH 

Mavzuning  dolzarbligi.  Mustaqillikning  dastlabki  kunlaridan  boshlaboq 

buyuk  ajdodlarimizdan  asrlar  osha  bebaho  meros  sifatida  yetib  kelgan  nodir 

asarlar, osori atiqalar bugungi avlodga aslidek yetkazish, ularni ilmiy asosda tadqiq 

etish  davlat  siyosati  darajasiga  ko‘tarildi.  Zero,  Birinchi  Prezidentimiz 

ta’kidlaganidek:  “Ajdodlarimiz  tafakkuri  va  dahosi  bilan  yaratilgan  eng  qadimgi 

toshyozuv  va  bitiklar,  xalq  og‘zaki  ijodi  namunalaridan  tortib,  bugungi  kunda 

kutubxonalarimiz  xazinasida  saqlanayotgan  ming-minglab  qo‘lyozmalar,  ularda 

mujassamlashgan  tarix,  adabiyot,  san’at,  siyosat,  axloq,  falsafa,  tibbiyot, 

matematika,  mineralogiya,  kimyo,  astronomiya,  me’morlik,  dehqonchilik  va 

boshqa sohalarga oid qimmatbaho asarlar bizning buyuk ma’naviy boyligimizdir”.

1

 

Ta’kidlash  jaizki,  o‘zbek  millati  qadimdan  o‘z  yozuviga,  adabiy  tiliga  ega 

bo‘lgan sanoqli xalqlardan biri hisoblanadi. Ming yillik yozuv tarixiga ega millat 

vakillari tomonidan bitilgan qo‘lyozmalar nafaqat O‘zbekiston, balki qator horijiy 

davlatlar  kutubxonalarida,  xususiy  fondlarda  saqlanmoqda.  Ular  ardoqlanib  ilmiy 

muomalaga kiritilmoqda.  

       IX asrning birinchi yarmi – XIV asr boshida qoraxoniylar saltanatining 

hukmronlik qilishi oqibatida arablar istilosi va samoniylar davrida mavqei susayib 

ketgan  turkiy  tilning  bukik  qaddi  qayta  rostlandi.  Unda  badiiy,  axloqiy,  ilmiy 

asarlar  yaratildi.  Ahmad  Yugnakiyning  “Hibbat-ul  haqoyiq”,  Mahmud 

Qoshg‘ariy

ning 

“Devoni lug‘otit turk”, Mahmud Zamaxshariyning “Muqaddimat-

ul adab”, Yusuf Xos Hojibning “Qutadg‘u bilig” kabi asarlari qatorida Nosiriddin 

Rabg‘uziyning  “Qisasi  Rabg‘uziy”  asari  ham  eski  turkiy  tilning  o‘ziga  xos 

jihatlari,  imkoniyatlari,  lug‘at  boyligini  mujassam  etgani  bilan  alohida  ahamiyat 

kasb etadi.  

       O‘zbek mumtoz adabiyoti namunalari asrlar osha bizgacha turli ko‘rinishlarda 

saqlanib  yetib  keldi.  Ulardagi  xalqimizning  tarixi,  adabiy  va  falsafiy  qarashlari 

                                                           

1

 Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч. «Маънавият». Т.:2010. Б-31. 

---

5 

 

saqlanganligi  biz  uchun  muhim  hisoblanadi.  Shu  ma’noda,  yurtdoshimiz 

Nosiriddin Burhonuddin Rabg‘uziy va uning “Qisasi Rabg‘uziy” asarini o‘rganish, 

asar tarkibi hamda tuzilishiga baho berish katta ahamiyatga ega. Shuning uchun biz 

ushbu mavzuni tadqiqot obyekti qilib oldik. Shu paytgacha dunyo turkologiyasi va 

O‘zbek  tilshunosligida  “Qisasi  Rabg‘uziy”  asari  haqida  katta  tadqiqotlar  olib 

borilgan.  Bu  tadqiqotlarda  asarning  ko‘p  qirralari  qamrab  olingan.  Hatto,  ayrim 

qissalar alohida tadqiq qilinib, chop  etilgan. Undagi polisemantik so‘zlarni aniqlsh 

va qiyoslash esa mavzuning dolzarbligini  belgilaydi.