Mexanik hodisalar jismlarning muvozanati oddiy mexanizmlar

Yakuniy suhbat

---

V bob. Yorug‘lik hodisalari
156
156
Oy tutilishi
Oy
Oy orbitasi
Yer
Quyosh
Oy  va  Quyosh  oralig‘iga  Yer 
tushib qolganda, Yerning 
soyasi Oyga tushish hodisasi.
Yorug‘lik 
tezligi
Yorug‘likning bir jinsli muhitda 1 sekunda bosib o‘tgan yo‘li. Vakuum-
da eng katta υ=300000 km/s ga teng. Boshqa muhitlarda undan ki-
chik. Tabiatda birorta jism yoki zarra yorug‘likning vakuumdagi tezli-
giga teng yoki undan katta tezlikda harakatlana olmaydi. Birinchi bor 
1676-yilda daniyalik astronom O.Ryomer o‘lchagan.
Ko‘zgular
Bir tomoni kumush bilan qoplangan shisha plastina. Plastina shakliga 
qarab  yassi,  qavariq va botiq bo‘ladi. Yassi ko‘zguda tasvir buyum 
kattaligida,  mavhum,  to‘g‘ri,  buyum  va  ko‘zgu  oralig‘idagi  masofasi 
ko‘zgu  va  tasvir  oralig‘iga  teng,  chap  va  o‘ng  tomonlari  almashgan 
holda bo‘ladi.
Sferik ko‘z-
guda tasvir 
yasash
1
2
2F
F
O
d
f
Tasvir yasash uchun ikkita nur kifoya:
•  buyum uchidan ko‘zgu fokusiga;
• buyum uchidan bosh optik o‘qqa par-
allel, so‘ngra ko‘zgudan qaytib, ko‘zgu 
fokusidan o‘tadigan.
Linza
Sferik sirt bilan chegaralangan shaffof jism. Turlari: qavariq 
(yig‘uvchi), botiq (sochuvchi). Fokus masofasi (F) linza optik markazi-
dan fokusgacha bo‘lgan masofa. 
 
 –  linzaning  optik  kuchi. 
= 1 dptr. (dioptriya).
Linzada tasvir 
yasash
Tasvir yasash uchun ikkita nur kifoya:
•  buyum uchidan linza markaziga;
• buyum uchidan bosh optik o‘qqa 
parallel, so‘ngra linzadan o‘tib sinadi-
gan (yig‘uvchi linzada), linzadan orqa 
yo‘nalishda bosh fokusga qarab (sochuvchi 
linzada).
Optik asboblar Proyeksion apparat.
Yorug‘lik 
spektri
Oq  yorug‘lik  nurining  uchburchakli  shisha  prizmadan  o‘tganda  rangli 
nurlarga ajralishidan hosil bo‘lgan tasvir. 7 ta rangdan iborat: qizil, 
zarg‘aldoq, sariq, yashil, havorang, ko‘k, binafsha.

---