Sport inshootlari indd

Me’moriy – rejalashtirilgan qiyofali sport inshootlari:
a) hajmli (kengligi);
b) tekislikdagi inshootlarga bo‘linadi. 

---

 27
Hajmlilariga hamma yopiq sport inshootlari: sport zallari, sport 
saroylari, yopiq suv havzalari va manejlar kiradi. 
Tekislikdagilarga sport maydonlari va maydonchalar, yengil 
atletika va konki otish yo‘lkalari, chang‘i va tog‘ chang‘isi tras-
salari, kross uzunligi kiradi.
Hajmli – rejalashtirilgan qiyofali sport inshootlari:
a) yopiq;
b) ochiq sport inshootlari kiradi.
Yopiq inshootlar – bu o‘quv mashqlanish jarayoni va muso-
baqalari o‘tkaziladigan yopiq zallar, manejlar, basseynlar, sport 
saroylaridir. 
Оchiq sport inshootlariga yuqoridagi aytilgan jarayonlar ochiq 
havoda, binodan tashqarida o‘tkaziladigan inshootlar kiradi:
Kengligi hisobga olingan holda qurilgan inshootlar: 
a) alohida inshootlar;
b) kompleks inshootlar.
Alohida inshootlar sportning bir turi uchun mo‘ljallangan in-
shootlardir (maxsuslashtirilgan zallar, bitta hovuzli suv havzasi, 
maydon va maydonchalar, yengil atletika va konkida yugurish 
yo‘laklari, velotreklar). 
Kompleks sport inshootlari bir hududda yoki bir binoda joy-
lashgan bir necha alohida va har xil sport turlariga mo‘ljallangan 
sport inshootlaridir (stadionlar, sport saroylari, bir necha hovuzli 
suv havzalari, kompleks maydonlar, ko‘p zalli sport korpuslari va 
boshqalar).
Shahar tipi rejasiga muvofi q qurilgan inshootlar aholi yashash 
tarkibiga qarab rejalashtiriladi:
1) mikrotuman (kichik tuman aholisini, yashash uylari va alo-
hida uylari) aholisiga xizmat ko‘rsatuvchi; 
2) tuman (yashaydigan aholisiga yoki tuman ishlab chiqarish 
korxonalari) aholisiga xizmat qiluvchi;
3) tumanlararo xizmat qiluvchi;
4) umumshahar (shaharni yoki posyolkani hamma aholisini) 
hududida xizmat qiluvchi sport inshootlari.
Foydalanish holati va maxsus belgilanishiga ko‘ra qurilgan 
sport inshootlari quyidagilar:

---

 28
a) o‘quv-sport, ya’ni faqat o‘quv-mashg‘ulot jarayoni uchun 
mo‘ljallangan;
b) namoyish etish uchun, ya’ni musobaqalarni tomoshabin 
ishtirokida o‘tkazishga mo‘ljallangan;
d) aholining faol dam olishi uchun mo‘ljallangan (bularga sayl-
gohlar, tog‘lardagi dam olish bazalari kirib, ularda aholi bilan jis-
moniy tarbiya-sog‘lomlashtirish ishlari olib boriladi);
e) maxsuslashtirilgan sport inshootlari (bular davolash, 
sog‘lomlashtirish va bolalar bilan sport mashg‘ulotlari o‘tkazish 
uchun mo‘ljallangan inshootlardir). 
Har bir sport inshooti tarkiban 3 bo‘linmadan tuzilgan. Mu him 
qismi asosiy inshoot bo‘lib, bu – jismoniy tarbiya va sport ama-
liy mashg‘ulotlari uchun mo‘ljallangan inshootdir. Masalan, bas-
ketbol uchun o‘yin maydoni, xokkey uchun muzli tekislik, suzish 
uchun suv havzasi, sport yadrosi va boshqalar. 
Qolgan ikkita bo‘lim – yordamchi va tomoshabin uchun in-
shootlardir. Agar sport inshooti faqat o‘quv mashg‘uloti uchun 
mo‘ljallangan bo‘lsa, u yerda tomoshabin uchun maxsus jihozlar 
bo‘lmasligi kerak.
Yordamchi sport inshooti – shug‘ullanuvchi va musobaqa qat-
nashchilariga xizmat qiladi. Bu inshootlarga garderob, yechin-
ish-kiyinish xonasi, dush, uqalash xonasi, uslubchilar xonasi, 
murabbiylar xonasi, tibbiyot xodimlari xonasi, hakamlar xonasi, 
sportchilar uchun yuvinish xonalari va boshqalar kiradi. 
Yordamchi inshootlar tarkibiga yana asosiy sport inshooti ning 
ishlatilishini ta’minlovchi xonalar: ma’muriy, xo‘jalik (jihozlar 
saqlanadigan hujraxona) va texnik muhandisi xizmatchi xonalari, 
suv isitish va elektr ta’minoti, axborot va hisobga olish, radio va 
televideniye, telefon aloqalari, suvni tozalash-dezinfeksiya, muz-
latish va boshqalar kiradi.  Tomoshabin uchun inshoot – bunga 
tribunalar (o‘rnatilgan yoki qo‘zg‘atilishi mumkin bo‘lgan), 
skameykalar, stullar, asosiy inshoot oldida turish uchun joylar 
(sport yadrosi, basseyn, maydon) va xizmat ko‘rsatish xonalari 
(pavilonlar, foye bufetlar, qahvaxona, tibbiy xizmat xonasi va 
boshqalar) kiradi. 
Bir tipli sport inshootlari o‘zining kattaligi bilan tabaqalarga 
bo‘linadi. Sport inshootlarinig oltita tabaqasi belgilanib, ular 
quyidagi ko‘rsatkichlar bilan aniqlanadi:

---

 29
- tribunadagi joylarning soni va ochiq sport maydonlarining 
soni (stadionlar); 
- hovuzlarning kengligi va soni;
- tribunalardagi o‘tirish joylarining soni, sun’iy ravishda muz-
latilgan muz joylarining soni (sport saroylari); 
- ochiq va yopiq tipdagi sport inshootlari soni va sportchilar 
uchun yashash xonasining soni (o‘quv-sport bazalari);
- chang‘ilar soni (chang‘i bazalarida);
- masofali mexanizatsiya bilan ta’minlangan jihozlangan tir-
larning mavjudligi (o‘q otish joyi);
- aylana shaklidagi oshish uchun devorlar va zovurlar (tran-
sheyalar) soni (o‘q-otish ovchilik devorlari);
- katta kemalar soni (eshkak eshish bazalari, yaxtklublar va 
suv-motor bazalari);
- alohida inshootlar soni (kompleks maydonlarda);
- tramplin kattaligi, hisoblangan sakrash uzunligi (chang‘i 
tramplinlarida);
- alohida sport zallarining tarkibiy soni.