Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги

8.1 Қурилиш қоришмалари ва пигментлар 
Қумли (ёки йирик тўлдирғичсиз) бетон деб аталувчи қурилиш 
қоришмаси, боғловчи моддалардан бирортасини (рангли цемент, оҳак, гипс ва 
бошқаларни) сув, рангли қум, пигментлар ва ҳар хил қўшилмалар билан 
қориштириб тайёрланади. 
Одатда ишлатиладиган гидравлик боғловчиларнинг маркаси қоришма 
маркасидан 3-4 марта катта бўлиши керак. Нам ва сув таъсирида бўлмаган, 
қуруқ шароитдаги қурилиш қисмлари учун ҳавойи оҳак, тупроқ ва гипсли 
боғловчи моддалар ишлатилади. Боғловчи модда сифатида гипс ишлатилганда 
уни кимёвий таркибини қайта текшириб назарий томондан тахлил қилинди. 
Гипс тошини туйгандан кейин 185
0
С хароратда куйдирилганда хам ундаги сув 
тўла йўқолмайди. Бундай гипсни кимёвий анализ қилиб назарий томондан 
ўрганилганда ундаги сув миқдори 0,5 молекула эмас, балки 1 молекула Н
2
О 
борлиги исботланди. Демак, Са
2
SO + 1H
2
O ни намлиги 6,2% эканлиги 
аниқланди. 
Қоришмаларнинг 
пластиклигини 
оширишда 
пластификатор-
қўшилмаларининг аҳамияти катта. Чунки, ғовак асосга (ғишт, енгил бетон, 
серғовак тошлар ва ҳ.к.) юпқа қоришма билан ғишт терганда ёки сувоқ 
қилганда, у ўзидаги сувни сақлаган ҳолда қотишини таъминламаса асос 
қоришмадаги сувни тезда ўзига сингдиради ва қоришманинг мустаҳкамлиги 
кескин камаяди. Сув ва намни ўзида ушлаб турадиган қўшилмалар — оҳак, 
кул, тупроқ, диатомит, туйилган тошқол ва ҳ.к. қоришманинг пластиклигини 
оширади. Сувоқчиликда ишлатиладиган қоришма учун боғловчилар 8.1-
жадвалда келтирилган талабларга жавоб бериши керак. 
8.1-жадвал. Сувоқчиликда ишлатиладиган қоришма учун боғловчилар 
Ишлатилиш шароитлари 
Боғловчи тури 

---

Нисбий намлик 60% дан юқори 
бўлган хоналар деворларини 
сувашда 
Цементли ва оҳак-цементли 
боғловчилар 
Нисбий намлик 60% дан кам 
бўлган хоналар деворларини 
сувашда 
Цементли, гипсли, оҳак-цементли, 
гипс оҳакли, тупроқ оҳакли 
боғловчилар 
Бино ва иншоотларнинг ташқи 
деворларни сувашда 
Портландцемент М300 ва М400, 
тошқолли ва пуццолан 
портландцемент 
Бино ва иншоотларнинг ички 
деворларни сувашда 
Оҳак, портландцемент, М300 оҳак-
гипсли боғловчи 
Қурилиш қоришмаларига сирти фаол пластикловчи ва ҳаво 
пуфакчаларини ўзига сингдирувчи органик қўшилмалардан совунсимон ёғоч 
пеки, канифол совуни, милонафт, ЛСТ ва ҳ.к. лар қўшилади. Бундай 
қўшилмаларнинг афзаллиги шундаки, улар қоришманинг совуққа 
чидамлилигини оширади, сув шимувчанлиги ва киришишини камайтиради.
Рангли безак сувоқ қоришма таркибига кўра охак-қумли, терразитли, 
тошсимон хилларда бўлади. Террозит қоришма боғловчи модда қуруқ 
пигмент, тўлдирғич ва майдаланган юпқа слюда парчалари билан аралашган 
холда тайёрланади. 
Тошсимон безакли сувоқ қилишда ҳар ҳил рангдаги табиий тошга 
ўхшаган юзани ишлаш учун қоришмага майда ва йирик (ўлчами 5 мм гача) 
донадаги рангли тоғ жинслари қўшиб тайёрланади. Боғловчи модда сифатида 
оқ ёки пигментлар қўшилган портландцемент ишлатилади. Айрим холларда 5 
% гача охак қўшилади.