O`zbеkistоn rеspublikasi

2. Maqsadni tanlash 
1. Tahlil 
- korxona maqsadi; 
- sohani tanlash; 
- 
xaridor 
(iste’molchi)ni 
tanlash; 
- tovarni aniqlash; 
- bozor maqsadi; 
- iqtisodiy natijalar 
 
 
 
 
 
- bozorni aniqlash, tanlash; 
- sohangizni aniqlash; 
- xaridor (iste’molchi) ni 
aniqlash; 
- raqobatchini aniqlash; 
- tovar tahlili; 
- sotuvni tahlil qilish; 
- korxona holatini tahlili 
 
 
 
 
- tovar siyosati; 
- narx siyosati; 
- taqsimot siyosati; 
- sotuv siyosati; 
- aloqa siyosati; 
- siljitish, yetkazish siyosati. 
- xizmat ko‘rsatish siyosati; 
- korxonaning imkoniyatlari 
 
 
 
- iqtisodiy hisob-kitob; 
- tuzatish vositalari va 
strategiya varianti 
 
 
 
 
 
 
MARKETING 
REJASI 
3. Amalga oshirish 
vositalari 
4. Nazorat 

---

 
111 
 
 
2.  
Rivojlanish  maqsadlarini  aniqlash  (marketing  sintezi).  Ishlab 
chiqarish  va  ijtimoiy  rivojlanishning  ustuvor  maqsadlari  va  bozorda 
foydaga erishish yo‘llarini aniqlash. 
3.  
Strategiyani ishlab chiqish. Korxonaning moddiy, mehnat va moliya 
resurslaridan  samarali  foydalanishni  ko‘zlagan  uzoq  muddatli  maqsadni 
aniqlash  (bozor  segmentlari,  marketing  vositasi,  bozorga  kirish  vaqti  va 
boshqalarni tanlash). 
4.  
Rejani  ishlab  chiqish.  Ishlab  chiqarish,  moliya,  baho,  kadrlar, 
reklama,  sotish  va  boshqalarni  amalga  oshirish  xarajatlari  va  natijalarini 
rejalashtirish tizimi. 
5.  
Nazorat  qilish.  Strategik  nazorat  (tanlangan  tamoyilni  aniq  bozor 
holatiga to‘g‘ri kelishi). Yillik nazorat (rejadagi tadbirlar va xarajatlarning 
bajarilishi), foyda olish darajasi nazorati. 
Korxonaning  imkoniyatlari  tahlil  qilinganda  uning  bozordagi  shart-
sharoitlari  (tashqi  muhiti)  va  o‘zining  ichki  salohiyati  to‘g‘risida  batafsil 
axborotlar  to‘plab,  aniq  xulosa  chiqariladi.  Buning  uchun  «Bozorni 
kompleks tadqiq qilish» va «Holatli tahlil» usullaridan foydalaniladi. 
Bozorni  kompleks  tadqiq  qilish  boshlang‘ich  davri  bo‘lib,  korxona 
marketing  dasturi  va  rejasini  tuzish  manbai  hisoblanadi.  Holatli  tahlil, 
firma  faoliyatini  o‘ziga  xos  taftish  qilish  va  atroflicha  baholashni  o‘z 
ichiga oladi. 
Korxonaning rivojlanish maqsadlarini aniqlashda, avvalo, uning ichki 
imkoniyatlarini  hisobga  olib,  qaysi  sohada  sotishning  o‘sishi  orqali  yoki 
bozorda o‘z ulushini ko‘paytirish, obro‘sini ko‘tarish yo‘li bilan erishilishi 
yoki erishilmasligi kabi savollarga javob izlanadi. Korxonaning rivojlanish 
maqsadlari  marketing  tajribasiga  ko‘ra,  bir  necha  yo‘nalishlar  orqali 
amalga oshirilishi mumkin: 
birinchidan,  ekstensiv  rivojlanish,  ya’ni  egallangan  bozorda  (bozor 
segmentida)  ishlab  chiqarilayotgan  tovarni  sotish  hajmini  ko‘paytirish 
orqali  daromadni  oshirish;  ikkinchidan,  intensiv  rivojlanish,  bu  yo‘l  bilan 
ekstensiv  imkoniyatlar  tugagach,  yangi  bozorlarga  chiqish  yoki 
segmentlarni  kengaytirish  yoki  bozorga  yangi  modifikatsiyali  tovar  taklif 
etiladi.  Uchinchidan,  integratsiyalashgan  rivojlanish  orqali  sotish, 
korxonalar  bilan  hamkorlikda  ular  resurslaridan  foydalanib,  daromadni 
ko‘paytirish,  to‘rtinchidan,  diversifikatsiya  yo‘li  bilan,  ya’ni  korxona  o‘z 
marketing  faoliyati  doirasida  qo‘shimcha  xomashyo,  tovar,  texnologiya, 
iste’molchilarni  o‘zlashtirish  orqali  raqobatbardoshligini  oshirishga  va 
ko‘proq foyda olishga erishadi. 

---

 
112 
 
 
Marketing  strategiyasi  -  maqsadga  erishish  uchun  qanday  harakat 
qilish  kerak?  -  degan  savolga  javob  izlaydi.  Strategik  rejalashtirish 
korxonaning  mahsulot  ishlab  chiqarish,  iste’molchilar,  baho,  reklama, 
sotish  va  boshqa  faoliyatiga  asosiy  yo‘nalish  belgilaydi,  har  bir  bo‘limi 
maqsadini belgilaydi va ular ishini muvofiqlashtiradi. 
 Marketing strategiyasi zaminida quyidagi besh talab, ular korxonalar 
faoliyatida hisobga olinishi mumkin: 
1.  
Bozor bir xil emas, u o‘ziga xos tabaqalar (segmentlar)dan iborat.  
2.  
Korxona  bozorda  bir  yoki  bir  nechta  segment  talablarini  nazarda 
tutishi  mumkin.  Ammo  har  doim  tanlangan  bozor  tabaqalari 
(segmentlari)ni  o‘ziga  jalb  etishda,  ko‘proq  muvaffaqiyat  kozonishni 
o‘ylash lozim. 
3.  
Firma  bozorda  mustaqil  yoki  boshqa  korxonalar  bilan hamkorlikda 
faoliyat ko‘rsatishi mumkin. 
4.  
Marketing  vositasini  tanlashda,  ko‘proq  bir-biriga  mos  va  o‘zaro 
vazifalari bilan bir-birini to‘ldirib turuvchilarni ishga solishni ko‘zda tutish 
kerak.  Masalan,  tovar  aylanmasi  bilan  narx,  tovar  harakati  bilan  sotish 
joyi, iste’molchilar bilan aloqalarni  reklamaga qo‘shib olib borish tavsiya 
etiladi. 
5.  
Korxonaning  bozorga  chiqishida  iqtisodiy  holatni  har  tomonlama 
hisobga  olish  talab  etiladi.  Masalan,  umumiy  va  savdo  kon’yukturasi 
holatini, raqobatchilar bilan tutgan o‘rni va boshqalar. 
Marketing  strategiyasini  ishlab  chiqishda  eng  muhim  muammo, 
korxonani  foyda  olishga  yo‘naltirish  hisoblanadi.  Uning  yechimini 
topishda jahon tajribasida quyidagi yondoshuvlar mavjud.