Abdujabbor muhammadiyev

§2.  Formalizatsiya  metodi
Formalizatsiya -   bu  huquqiy  hodisaning  mazmunini  uning  shak- 
lini  tahlil  qilish  orqali  aniqlash  va  aniqlashtirishdir.  Formalizatsiya 
tushunchasi  shakl  tushunchasi  bilan  chambarchas  bog'liq  bo'lib, 
ana  shu  tushunchadan  kelib  chiqqan.  Formalizatsiya  metodi  hu­
quqiy  hodisalarning  shaklini  ajratishga  asoslanadi.  Ma’lum  for­
malizatsiya  darajasi  huquq  tizimining  o'ziga,  huquq  normalariga  va 
huquqiy  munosabatlarga  ham  xosdir.
Huquq formal tizim  hisoblanadi.  Bu  terminologiyaning  umumiyli- 
gi,  tushunchalaming  aniqligi,  qonun  hujjatlarida  normativ ta’riflardan 
keng  foydalanilishiga  doir  talablarda  o'z  ifodasini  topadi.
Bu  formalizatsiyaning  birinchi  pog'onasi  bo'lib,  u  vujudga  kel- 
uvchi  barcha  vazifalami  hal  qilish  uchun  asos  yaratmaydi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Umumiy  huquq  nazariyasida  «huquq  normalarini formalizatsiya 
qilish»  deb  atalgan  yo'nalish  mavjud.  Huquq  normasini formalizat­
siya  qilish  -   bu  uning  mantiqiy  tuzilishini  aniqlash  demakdir. 
Buning  uchun  eng  awalo  matematik va  deontik tildan  foydalanish 
talab  etiladi.
Huquqiy  informatikada  empirik  ma’lumotlarni  formalizatsiya  qil­
ish  vositalari  vazifasini:
matematik  metodlar,  ramzlar va  standartlashtirilgan  belgilar; 
mantiq,  shu jumladan  matematik  mantiq  usullari; 
maxsus  kodlar  (axborotlarni  kodlashtirish); 
ijtimoiy  mezonlash,  statistik  metodlar  bajaradi. 
Formalizatsiyadan  huquqiy  axborotlami  EHM  xotirasiga  kiritish- 
da  foydalaniladi. Axborot  dastlab formal  ko'rinishda  taqdim  etilishi 
va  kodlashtirilishi  lozim.  Sun’iy  intellekt g'oyalarini  qo'llash  maqsa- 
dida  yuridik  bilimlar  bazalarini  tashkil  etishda  freymlar  tili  deb 
ataladigan  maxsus  tildan  foydalaniladi.
Informatikada  formal  tizim  tushunchasi  ishlab  chiqilgan  va 
qo'llaniladi.  Formal  tizim  -   bu  boshlang'ich  obyektlarni  va  yangi 
obyektlar qurish  qoidalarini  tavsiflash  yo'li  bilan  obyektlar to'plamini 
yuklovchi  belgilar  modelidir.  Obyektlar  deganda  vaziyatlar,  holat- 
lar,  har  xil  tizim  va  tuzilmalarning  belgilardagi  ya  grafik  ifodalari 
tushuniladi.
Formal  grammatikalar  nazariyasi  informatika  uchun  prinsipial 
ahamiyatga  ega.  Formal  grammatikalar  dasturlashtirish  tillarini 
tavsiflash  va  translyatorlar,  ya’ni  vositachi  tillami  tuzishning  asosiy 
vositasi  bo'lib  xizmat  qiladi.