142
Shaxsning yo’nalishi uning qiziqishida ifodalanadi. Kishining qiziqishi xotiraga aniq va kuchli
ta'sir ko’rsatadi, ya'ni yaxshi esda olib qolishni ta'minlaydi. Biz ko’pincha u yoki bu narsa va
hodisalarni yomon esda qoldiramiz. Bu xotirani yomonligini emas, balki ularga qiziqish yo’qligini
ko’rsatadi. Masalan, o’quvchilar hamma fanlarni bir xil o’zlashtira olmaydilar. Bu ularning har xil
xotiraga ega ekanliklar bilan emas, balki o’qitilayotgan fanga qiziqishning har xilligi bilan
tushuntiriladi. Esda olib qolishga kishining emosional munosabati ham katta ta'sir ko’rsatadi. Kishi
uchun yaqqol hayajonli reaksiya vujudga keltiruvchi narsalar ongda chuqur iz qoldirib, puxta va uzoq
yodda saqlanadi. Biz bir narsadan ta'sirlansak, o’sha uzoq vaqt esda saqlanadi. Samarali xotira
kishining iroda sifatlariga ham bog’liqdir. Kuchsiz, irodasiz, ishyoqmas kishilar har doim yuzaki,
yomon xotirlaydilar. Aksincha, irodali, materialni o’zlashtirishga astoydil kirishadigan kishilar puxta
va chuqur eslab qoladilar. Samarali xotira kishining umumiy madaniyatiga, uning aqliy saviyasiga,
bilimiga, uquviga fikrlash qobiliyatiga, ko’nikmaa va odatlariga ham bog’liqdir. Shunday qilib,
xotiraning tabiati va uning samaraliligi shaxsning xususiyatlari bilan bog’liqdir. Shaxs o’z oldiga
qo’yilgan maqsad va vazifalari asosida o’zining xotirlash jarayonini ongli ravishda tartibga soladi va
boshqaradi.
These examples remind us that—with just a bit of work—we can get enormous amounts
of information into our memories, and then recall that information, in detail, for a very long
time. But there’s also a darker side to memory: Sometimes we remember things that never
happened at all. Indeed, far more often than we realize, our memories blend together separate
incidents, introduce rogue details, and incorporate others’ versions of events into our own recall.
In this chapter, you’ll learn how these memory errors arise and what they tell us about
remembering. How far off track can memory go? In one study, researchers planted in
participants a memory of getting lost in the mall as a child, then being brought home safely by a
friendly stranger. Nothing of the sort had happened to anyone in the study, but they came to
vividly “remember” it anyhow. Other studies have planted false memories of vicious animal
attacks, and even—in one remarkable study—a false memory of a hotair balloon ride.
Bu sxemadan foydalangan holda askarlar jangovor o’rgatilib, tayyorlangan va Evropani
zab etgan. Bu misol bizga shuni anglatadiki, xotiramiz ustida bir ozgina ishlasak, juda katta
ma’lumotni eslab qolamiz, keyinchalik esa u uzoq vaqt davomida bizga xizmat qiladi. Lekin
xotiramizning bitta salbiy tomoni bor: ba’zida biz umuman bo’lmagan narsalarni ham eslab
qolamiz. Darhaqiqat biz xotiramiz hodisalarni bir-biri bilan aralashtiradi, yolg`on narsalar
bilan boyitadi va bir eslagan voqealarga boshqa narsalar qo`shilib, biz anglaganlarimizdan
Do'stlaringiz bilan baham: