Boshlang‘ich ta’lim va jismoniy madaniyat fakulteti Boshlang‘ich ta’lim

birlashtiruvchi (integral) belgilar sanaladi: b va p tovushlari uchun lablar ishtirokida 

hosil  bo‘lish  va  portlovchilik  belgilari  birlashtiruvchi  belgilar  sanalsa,  jarangli-

jarangsizlik belgisi farqlovchi belgidir.  

 

    Fonemalarning turlari 

Fonemalar quyidagi xususiyatlariga ko`ra ikkita guruhga bo`linadi:  

№ 

Unli fonemalar 

Undosh fonemalar 

1. 

Unli fonemalar hosil bo‘lishida 

o‘pkadan chiqayotgan havo og‘iz 

bo‘shlig‘ida hеch qanday 

to‘siqqa uchramasdan o‘tadi. 

 

Undosh fonemalarni  hosil qilishda 

o‘pkadan chiqayotgan havo og‘iz 

bo‘shlig‘ida turli to‘siqlarga uchraydi va 

buning natijasida shovqin hosil bo‘ladi. 

2. 

Unlilarni cho‘zib talaffuz qilish 

mumkin. 

 

Undoshlarni cho‘zib talaffuz qilib 

bo‘lmaydi 

                                                      

7

 A.Nurmonov, A.Sobirov, N.Qosimova. Hozirgi o‘zbek adabiy tili (Akademik litseylar uchun darslik). I kitob.  – T.: 

Ilm ziyo, 2013. – 35-bet.     

8

 

George Yule.  The Study of Language.  CAMBRIDJE  UNIVERSITY PRESS.   2010,  43-bet. 

 

---

3. 

Unlilar  talaffuzida  un  paychalari 

albatta titraydi. 

Undoshlar talaffuzida un paychalari 

titrashi ham (jarangli va sonorlarda), 

titramasligi ham (jarangsizlarda) 

mumkin. 

4. 

Unlilar bo‘g in hosil qilib biladi: a-

ka,              o-i-la, mu-do-fa-a.  

 

Undoshlar 

bo‘g‘in 

hosil 

qilib 

bilmaydi,    ular  bo`g`in  tarkibida 

kelishi mumkin.