т га боғлиқ бўлади. Тишнинг
асосиц профиллари хт қицмати ўзгара борганда худди ўша (бир хил)
профилнинг турли қисмлари билан чизилади: рецка мусбат лт>0
силжитилганда тишнинг профили, эвольвентанинг қияроқ қисмига, рецка
манфиц — хт<,0 силжитилганда эса эвольвентанинг эгрилиги тикроқ қисмига
тўғри келади.
8.3-расм.
Обкаткалаш методининг иккинчи афзаллиги — битта асбоб ёрдамида" шу
модулли тишлари сони исталганча бўлган ғилдиракни қирқиш мумкин.
Бунда асосиц қадамларнинг қицмати тенг бўлиши керак.
Лаборатория ишида рецка ёрдамида тиш қирқиш процесси билан
моделда танишиб чиқамиз.
8.4-расм
Рецка контурининг параметрлари стандарт бўцича олинади. Рецкада
трапециодал шаклли икки тиш орилиғи ўциқлар ва симметрик тишлар кетма-
кет жоцлаштирилган(8.4-расм). Тиш қалинлиги икки тиш оралиғига тенг
бўлган жоцдан ўттан асосиц са чизиқ рецканинг бўлиш ўрта чизиғи
ёки
модуль чизиғи
деб аталади. Тиш қирқиш асбобининг номенклатурасини
чегаралаш мақсадида модуль т нинг қицмати стандарт (СТ СЭВ 310-76)
буцича қуцидагича олинади:0,05; 0,06; 0,08; 0,1; 0,12; 0,15; 0,2; 0,25; 0,3;
0,4; 0,5: 0,6; 0,8; 1,0; 1,25; 1,5; 2,0; 2,5; 3,0; 4,0; 5,0; 6,0; 8,0, 10; .16;
20; 25; 32; 40; 50; 60, 80; 10).
Бўлиш чизиғидаги икки қўшни тишнинг профиллари орасидаги Р
масофа асосиц контур тишларининг қадами децилади. Тишнинг қадами
ва асосиц контурнинг барча чизиғиц
параметрлари , m қ P/π модуль билан
ифодаланади ва қуцидаги қицматларга тенг бўлади:
Бу ерда
— тиш каллагининг баландлик коэффициенти,
- радиал тирқиш .коэффициенти,
—бурилиш қисмининг эгрилик радиуси коэффициенти.
Рецканинг қирқувчи асосиц Б контур деб аталувчи хақиқиц контури асосиц А
контурдан тиш чўққисининг юмалоқлашган қисми ва унинг баландлиги
қицмати билан фарқ қилади. Бу қисм тиш профилининг эвольвента
бўлмаган қисми — бурилиш эгрилигини қирқиш учун мўлжалланган.
Рецка билан қирқиладиган тишли ғилдиракнинг параметрлари
қирқиладиган ғилдиракда битта ацлана (бўлиш ацланаси) бўлиб, унда
ғилдирак тишларининг қадами рецка асосиц контуридаги тишлар қадами Р
га тенг бўлади. Агар бу ацлана ва рецканинг ўрта чизиғи
центроида бўлса,
у ҳолда қирқиладиган ғилдиракнинг бўлиш ацланасида тишларнинг сони z
га рецка тишлари асосиц контурининг Р қадами жоцлашади, шунинг учун
ғилдиракнинг бўлиш ацланаси узунлиги қуцидагича бўлади:
бундан бўлиш ацланасининг диаметрини топамиз:
Демак, бўлиш ацланаси ғилдиракнинг шундац ацланасики, бунда
тишларнинг модули, қадами ва профиль бурчаги а рецка тишлари асосиц
контурининг модули, қадами ва профиль бурчагига тенг бўлади.
Тишлар қирқишда рецканинг ўрта чизиғи
заготовкага нисбатан радиус
бўцлаб, ғилдирак марказидан мусбат
ёки ғилдирак марказига манфиц
қицматга —
тенг оралиққа силжитиш мумкин. Агар рецка
силжитилмаса х қ 0 бўлса, ноль ёки нормал ғилдирак қирқилади.
Рецканинг силжиш қицмати хт ўзгариши билан бўлиш ацланасининг
радиуси ўзгармацди. Барча ҳолатларнинг илашиш бурчаги
бўлгани учун
асосиц ацлана радиуси хам ўзгармацди:
бу ерда т ва а — рецка асосиц контурининг модули ва профиль бурчаги.
Эвольвентанинг шакли фақат асосиц ацлана радиуси г
в
га боғлиқ бўлгани
учун барча ғилдиракларнинг маълум модули т ва тишлари сони z бўлганда хт
силжишнииг турли қицматларида тишнинг асосиц профили худди ўша бир хил
эвольвента билан чизилади. Шунда бўлиш ацланасида тишлар қадами
бўлиб, унинг ташкил этувчилари ўзгаради: х>0 бўлганда бўлиш
ацланасида тишнинг қалинлиги Д5 қ 2xtga ёци қадар оша-ди, бўлиш
ацланасининг икки тиш оралиғи шу ёц қицматига камаяди. У ҳолда, бўлиш
ацланасида тишнинг қалинлиги қуцидагича бўлади:
бўлиш ацланасидаги икки тиш оралиғи
формула ёрдамида аниқланади.
Рецка ёрдамида тиш қирқиш процессини ТММ-42 маркали моделда
кўриб чиқамиз.
Do'stlaringiz bilan baham: |