|
3.Qurilishga sarflangan materiallar to‘g‘risida hisobotni tuzish va unga
ishlov berish tartibi
Qurilishga sarflangan bevosita material harajatlar to‘g‘risida axborotlarni
o‘zida mujassamlashtiruvchi asosiy hujjat bo‘lib «Qurilishda asosiy materiallar
sarfi to‘g‘risida hisobot» (M-29 shakl) hisoblanadi (5-ilova). Bu hisobotning shakli
va uni tuzish tartibi sobiq SSSR Markaziy statistika boshqarmasining 1982 yil 24
noyabrdagi 613-son buyrug‘i bilan tasdiqlangan. Quyida hozirgi vaqtda ham
qurilish tashkilotlarida qo‘llanilayotgan mazkur hisobotning mazmuniga qisqacha
to‘xtalamiz.
M-29 shaklli hisobot ikkita bo‘limdan iborat. Uning birinchi bo‘limi
«Materiallarga bo‘lgan me’yoriy talab va bajarilgan ishlar hajmi», ikkinchi bo‘limi
esa «Asosiy materiallar haqiqiy sarfini ishlab chiqarish me’yorlari bo‘yicha
aniqlangan sarflar bilan taqqoslanishi» deb ataladi.
Hisobotning 1-bo‘limi ikki qismdan (chap va o‘ng qismdan) iborat. Uning
chap qismida (1- 6-ustunlar) bajariladigan qurilish ishlarining turlari, o‘lchov
birligi, hajmi, bir birlik ishga ketadigan materiallarning me’yoriy sarfi,
materiallarga bo‘lgan jami me’yoriy talab va yil boshiga haqiqatda bajarilgan
ishlarning hajmi ko‘rsatiladi. Hisobotning o‘ng qismida (7-10- ustunlar) hisobot
oylari bo‘yicha haqiqatda bajarilgan ishlarning hajmi va materiallarning me’yor
bo‘yicha sarfi ko‘rsatiladi. Ushbu hisobotning birinchi qismi, odatda, yil boshiga
qurilish ishlari boshlanishi oldidan to‘ldiriladi, ikkinchi qismi esa qurilish ishlari
bajarilayotgan davrda oyma-oy to‘ldirib boriladi.
M-29 shaklli hisobotning 1-bo‘limini tuzish va to‘ldirib borish bevosita
qurilish tashkilotining ishlab chiqarish bo‘limining funksiyasi hisoblanadi. Bu
bo‘limda hisobotning dublikati qurilish ishlari boshlangandan to uni
yakunlangungacha saqlanadi. Qurilish ishlari oldidan tayyorlangan hisobotning
ikki nusxasi qurilish ishlari bo‘yicha mas’ul va moddiy javobgar shaxslarga
(prorab, master)larga beriladi.
Hisobotning 2-bo‘limi qurilish maydonchalaridagi moddiy javobgar shaxslar
(prorab, master) tomonidan to‘ldiriladi. Bu bo‘limda qurilish ishlarini bajarishga
haqiqatda ketgan materiallar sarfi, ushbu sarflarni belgilangan me’yordagi
sarflardan chetlanishlari (tejalganligi yoki ko‘p sarflanganligi) to‘g‘risidagi
ma’lumotlar oyma-oy ko‘rsatiladi. Materiallar haqiqiy sarflarining me’yoriy
sarflardan kam qismi hisobotda minus ishorasi bilan, ko‘p qismi esa plyus ishorasi
bilan yozilishi kerak. Me’yordan chetlanishlar bo‘lmaganda, hisobotning mos
ravishdagi satrlariga tire belgisi qo‘yiladi. Materiallar sarfida belgilangan
me’yorlarga nisbatan yo‘l qo‘yilgan chetlanishlar bo‘yicha moddiy javobgar
shaxslar (prorab, master) batafsil tushuntirish xati yozishlari, unda chetlanishlarni
qanday sabablarga ko‘ra yuz berganligini asoslab berishlari lozim. Ushbu
tushuntirish xati hisobotga ilova qilinadi.
Moddiy javobgar shaxslar (prorab, master) tomonidan tuzilgan va
imzolangan M-29 shaklli hisobot barcha guvohlik beruvchi boshlang‘ich hujjatlar
bilan birga dastlab qurilish tashkilotining ishlab chiqarish bo‘limida, so‘ngra
buxgalteriyada tekshirishdan o‘tadi. Ishlab chiqarish bo‘limining mas’ul xodimi
(injener) haqiqatda sarflangan materiallar miqdorini bo‘limda qolgan dublikatdagi
me’yorlarga mosligini, shuningdek me’yordan chetlanishlarning asosligini
tekshiradi. Buxgalteriyada haqiqatda sarflangan materiallarning miqdori guvohlik
beruvchi boshlang‘ich hujjatlarda to‘g‘ri ko‘rsatilganligi, shuningdek materiallar
sarfining M-19 hisobot chiqimidagi ma’lumotlarga mos kelishligi tekshiriladi.
Ko‘rsatilgan ma’lumotlar to‘liq asosga ega bo‘lmagan hollarda mas’ul injener va
buxgalter tomonidan hisobotga tuzatishlar kiritiladi. Hisobot bu xodimlar
tomonidan to‘liq tuzatilgandan so‘ng imzolanadi.
Materiallar belgilangan me’yorlarga nisbatan kam sarflangan hollarda
qurilish ishlari tannarxiga haqiqatda sarflangan miqdorda qo‘shilishi lozim.
Materiallarning belgilangan me’yorlardan ortiq sarflanishi hollarida qo‘shimcha
sarflar qurilish ishlari tannarxiga faqat qurilish tashkiloti rahbarining ruxsati bilan
kiritiladi. Chunonchi, rahbar materiallar sarfining qurilish tannarxiga olib
boriladigan miqdorini hisobotning «Tannarxga kiritilsin» nomli ustunchalarida
(mos ravishda 6,10- va boshqa ustunchalarda) belgilaydi va shundan so‘ng
hisobotni o‘z imzosi bilan tasdiqlaydi.
M-29 hisobotining yuqorida keltirilgan qisqacha sharhidan ko‘rinib turibdiki,
u qurilish tashkilotlari boshqaruvida muhim ahamiyat kasb etadi. Chunonchi, bu
hisobot qurilish tashkiloti rahbariyati va ishlab chiqarish bo‘limi tomonidan
qurilishga sarflanishi kerak bo‘lgan aniq materiallar me’yoriy miqdorining
mavjudligi ustidan uzliksiz nazoratni olib borilishiga, haqiqatda sarflangan
materiallar miqdorini belgilangan me’yordan chetlanish sabablari va aybdorlarini
topishga hamda tegishli qarorlarni qabul qilishga imkon beradi. Buxgalteriyada
M-29 shaklli hisobot sarflangan materiallar qiymatini bajarilgan qurilish
ishlarining haqiqiy tannarxiga kiritishga hamda materiallar sarfi hisobini yuritishga
asos bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
