A. X. Vаxidov, D. A. Abdullaеva

t
urt. 
= (t
1+
t
2+
t
3+
t
n)
/P  (9.2) 
Rad etishlarning xaqliyligi bilan ikkinchi davr uchun o’rtachaa buzilmay ishlash 
vaqti orasida quyidigi bog’lanishni yozish mumkin (   = const , deb hisoblanadi). 
 
 
Qo’shni ikki rad etish orasidagi o’rtacha vaqt  quyidagicha aniqlanadi: 
t
urt. 
= (t
1+
t
2+
t
3+
t
n)
/n  (9.3) 
bunda t1 - birinchi rad etishgacha ishlash vaqti: 
 t2 - birinchi va ikkinchi rad etishlar orasida ishlash vaqti: 
 tn - n-1va n - rad etishlar orasida ishlash vaqti. 
 n - rad etishlarning umumiy soni. 

---

 
150
Buzilmay ishlash extimolligi deganda sistema (detal, element) belgilangan 
davr ichida ma’lum rejim sharoitida ishlatilganda rad etishning sodir bo’lmaslik 
extimolligi tushuniladi. 
 
Ayrim detallarning puxtaligini ularning yuklamasi (elektrik mexanikaviy 
termik yuklamasini) kamaytirish hisobiga xam, takomillashgan materiallar, 
texnologiyadan foydalanish va tayyor buyumlarni sinchiklab nazorat qilish 
hisobiga xam oshirish mumkin. Bu tadbirlar yoki gabaritlarni kattalashtirish bilan 
yoxud narxni ancha oshirish bilan bog’liq. Puxtalilikni oshirishning ikkinchi yo’li 
rezervlashdir. Umumiy va ayrim rezervlash bo’ladi.  
 Umumiy 
rezervlashda 
har qaysi rostlagich yoki uning biror qismi xuddi 
shunday rostlagich yoki uning qismi bilan rezervlanadi. Rezerv rostlagichlar soni 
rostlagichning vazifsiga qarab istalgancha bo’lishi mumkin. Rezerv rostlagichni 
ishga tushirish uchun avtomatik qurilma bo’lishi shart. Asosiy rostlagich ishdan 
chiqqanda bu qurilma avtomatik tarzda ishga tushishi lozim.  
 
Ayrim rezervlashda rostlagich elementlarining har biri yoki uning qismlari 
xuddi shunday elementlar bilan mustaqil rezervlanadi. 
 
Sistemaning puxtaliligini oshirishda avtomatikaning elektr sxemalarni 
takomillashtirish va soddalashtirish xam muxim axamiyat kasb etadi. Bu usul keng 
qo’llaniladi, chunki qurilmalarning puxtaliligini oshiradi, vaznini, gabaritlarini va 
narxini kamaytiradi. Muxim ARS larda rad etishlarning oqibatini cheklovchi 
sxemalar qo’llaniladi, shuning uchun xar qanday element ishdan chiqqanda ham 
avariya sodir bo’lmaydi. 
 
 
 

---

 
151