A. X. Vаxidov, D. A. Abdullaеva

7.6.  Elektromagnitli  muftalar 
    Muftalar — uzatma va ishchi mexanizmlar orasidagi bog’lovchi zveno 
hisoblanadi. Ularning ish prinsipi bog’lovchi elementlarning elektromagnit 
xususiyatlariga asoslangan. 

---

 
134
   Elementlarning bog’lanishi ko’rinishiga qarab muftalar funksiyali quruq 
ishqalanuvchan, qovushoq  ishqalanuvchan va siljish muftalarga ajratiladi. 
Quruq ishqalanish muftasi  (7.4, a-rasm)  3 va 9 vallarga bog’langan 5, 6 -  
ikkita yarim mufta holda 2 xalqa va 4 shetkalardan kuchlanish qabul qiluvchi 1 
cho’lg’amdan tashkil topgan. 6- yarim muftaning boshqariluvchi qismi 8- 
shponkaning o’qi bo’yicha xarakatlanadi, u ishchi mexanizmning 9-vali bilan 
bog’langan. Boshqariluvchi 6 mufta  7 prujina yordamida 5 boshqaruvchi 
muftaga nisbatan siqiladi. Cho’lg’amlarga elektr toki berilishi bilan hosil 
bo’lgan elektromagnit maydon 7 prujina  kuchini yengib, boshqariluvchi 6 
muftani tortadi.  Ishqalanish  kuchlari  hisobiga 5 va 6 yarim muftalarda hosil 
bo’ladigan aylantiruvchi moment boshqaruvchi valdagi boshqariluvchi valiga 
o’tkaziladi. Uzatilayotgan aylantiruvchi momentni kattalashtirish uchun 
muftalarni ko’p diskli ko’rinishda tayyorlanadi. 
Qovushoq ishqalanuvchi muftalar (7.4 b-rasm) ferroparo-shakli yoki 
magnitli emulsiyali tarkibiga ega bo’lib, boshqariluvchi va boshqaruvchi 
elementlarda bog’lovchi qatlam hosil bo’ladi. Bunday muftalarning xarakterli 
tomoni shundaki, magnit oqimi ortib borishi bilan uzatiluvchi aylantiriluvchi 
moment ortib boradi. Bunday muftalar yuklamalarga nisbatan chidamli bo’lib, 
tez xarakatlanuvchan  IM lardan hisoblanadi (vaqt doimiysi Т=0,005... 0,008 s), 
ularning uzatish koeffitsiyenti K=3500. Bu muftalar konstruktiv tuzilmasiga 
ko’ra g’altaklarning joylashishi, soni, ishchi yuzasining shakliga, tok 
 
o’tkazgichlarining ko’rinishi  va boshqa belgilariga ko’ra farqlanadi 
 
 

---

 
135
 
 
7.4-rasm. Quruq ishqalanish va qovushoq ishqalanish  muftasining 
konstruktiv va elektr  sxemalari.