Toshkent kimyo-texnologiya institiuti "tasdiqlayman"

 

GRAMMATIKA: UMUMXALQ LEKSIKASIDA KIMYOVIY 

ATAMALARNING ISHLATILISHI. 

                                                      Kimyo sanoati 

         Kimyo sanoati xalq xo‘jaligining muhim sohalaridan biridir. Hozirgi paytda hayotni 

kimyosiz  va  kimyo  sanoatisiz  tasavvur  etib  bo‘lmaydi.  Kimyoni  ajoyib  o‘zgarishlar               

sanoati  deyish  mumkin.    U  tabiatda  uchramaydigan  materiallarni  sintez  qilishda,  ulardan  turli-

tuman mashina va asboblar yaratishda, turar joylar qurishda va xalq iste’mol buyumlarini ishlab 

chiqarishda ishlatishga imkon beradi. Shu sababli kimyo jadal sur’atlar bilan rivojlantirilmoqda. 

         Kimyo sanoati sintetik kauchuk, plastmassa, sun’iy tola, sun’iy yoqilg‘i, bo‘yoqlar, dorilar 

va  ko‘pgina  boshqa  moddalar  ishlab  chiqaradi.  Qishloq  xo‘jaligida  mineral  o‘g‘itlar  va 

o‘simliklarni  zararkunandalardan,  kasalliklar  va  begona  o‘tlardan  himoya  qiluvchi  kimyoviy 

vositalar  keng  ko‘lamda  ishlatilmoqda.  Ularni  ishlatish  mamlakatimizda  qishloq  xo‘jaligi 

mahsulotlari  ishlab  chiqarishni  ko‘paytirishning  eng  muhim  tadbirlaridan  biridir. 

          Kimyoviy  usullar  yordamida  mamlakatimiz  sanoatining  asosi  bo‘lgan  metallar  olinadi, 

ularni korroziyadan himoya qiladi, asosiy kimyo sanoatining mahsulotlari – kislotalar, ishqorlar, 

tuzlar ishlab chiqariladi. Keyingi yillarda inson oldida turgan eng muhim vazifalardan biri atrof-

muhitni, ya’ni yashash muhitini va odamning ishlab chiqarish faoliyatini muhofaza qilish bo‘lib 

qoldi.  Atrof-muhit  sanoat  chiqindilari,  transport  va  energetik  qurilmalardan  chiqadigan  gazlar, 

rangli metallurgiya, kimyo sanoati korxonalari va boshqalar tomonidan chiqarilib tashlanadigan 

chiqindilar bilan, ayniqsa ko‘p ifloslanmoqda.  Mamlakatimizda atrof-muhitga nisbatan avaylab-

asrash  munosabatida  bo‘lish  va  tabiiy  boyliklardan  unumli  foydalanish  amalga  oshirilmoqda. 

Xalq xo‘jaligining barcha tarmoqlaridagi mutaxassislar uchun kimyoni chuqur bilish nihoyatda 

zarurdir. 

 

Topshiriqlar: 

1. Kimyoviy terminlar tarkibidagi qisqartma otlar lug‘atini tuzish. 

2.Yoqorida berilgan matndan kimyoiy terminlarni toping. 

3. Matnni o‘qing. Tayanch so‘z va so‘z birikmalarini eslab qoling: sintetik kauchuk, plastmassa, 

sun’iy tola, bo‘yoq, ishqor, tuz, rangli metallar. 

4.  Matnni lug‘at yordamida rus tiliga tarjima qiling. 

5. Quyidagi so‘zlarni o‘qing, ulardagi unlilar talaffuziga e’tibor bering. 

Tuproq, o‘g‘it, tarkib, eritma, qotishma, ma’dan, modda, xossa, reaktiv, ekologiya, biokimyo, 

mikroelement, kislota, asos, zarracha, xususiyat, qutbsiz, toshko‘mir, neft, gaz, efir, sellyuloza, 

oqsil, kalsiy, magniy. 

6. Savollarga javob bering:  

      1.   Siz nima uchun shu sohani tanladingiz? 

      2.   Sizningcha, hozirgi kunda qaysi soha ommabop? 

      3.   Mutaxassisligingizning afzalligi nimada? 

      4. O‘z oldingizga qanday maqsadlar qo‘ygansiz?