Ijtimoiy fanlar

 
9.2. Shaxs ijtimoiylashuvining ikki fazasi, ijtimoiy faoliyat hamda o‘z-
o‘zini anglash holati 
Shaxs shakllanishida uni o‘rab turgan muhit va u intiladigan madaniy-
ijtimoiy  ideallar  hamda  bajarilishi  lozim  bo‘lgan  vazifalarining  ham 
ahamiyati  kattadir.  Bunday  hodisani  fanda  insonning  ijtimoiylashuvi  yoki 
sotsializasiya  yo‘li  bilan  shaxsga  o‘tishi,  deb  atash  qabul  qilingan.  Buni 
izohlaydigan ko‘pgina qarashlar mavjud. 
Ijtimoiylashuv umumiy ma’noda insonning bio va ruhiy ehtiyojlariga 
maqsadga  muvofiq,  oqilona  ta’sir  o‘tkazishdir.  Buning  oqibatida  inson 
shaxsi  qaror  topishining  ikkinchi  tomoni  –  uning  sub’ektiv  «MEN»i  ham 
shakllanadi.  Shaxsning  «MEN»i  ota-onalari,  qarindosh-urug‘lar,  tanish-
bilishlar,  mahalla-kuy  va  boshqalardan  o‘zlashtiradigan  sifatlardir.  Bu 
sifatlar aniq olingan joyi va vaqtiga ko‘ra ijobiy yoki salbiy shaxsiy xususiyatlar 
tarzida  shakllanishi  mumkin.  Ijobiy  holatda  shaxsda  o‘zi  to‘g‘risida  odillik, 
epchillik,  qobiliyatlilik,  uddaburonlik  kabi  tasavvurlar  tug‘ilsa,  salbiy  holatda 
uning  layoqatsizligi,  noshudligi,  zaifligi  kabi  xususiyatlari  qaror  topishi 
mumkin. Albatta, bu xususiyatlar inson sub’ektining o‘z «MEN»i to‘g‘risidagi 
fikrlaridir.  Ularning  voqelikka  muvofiq  kelishi,  ya’ni  haqiqiymi  yoki  yo‘qligi 
masalasini ham nazardan qochirmaslik lozim. 
Sub’ektiv  «MEN»  yuzaga kelishi  bilan nisbiy  mustaqillik tarzini  oladi va 
shaxs sifatida o‘zini ko‘rsata boshlaydi. Shu bilan birga shaxs «MEN»i doirasida 
uning  ikkinchi  jihati-boshqalarning  bu  «MEN»ga  bo‘lgan  munosabatiga 
javoblari  masalasi  kuzga  tashlanadi.  «MEN»ning  bu  jihati  o‘zga  harakatlari, 
fikr-o‘y,  siyosiy  mavqei,  turmush  tamoyillari  va  hokazolar  to‘g‘risida 
jamoatchilik  fikrlarini  hisobga  olish  yoki  olmaslik  bilan  bog‘liq  holatlar 
ifodalanadi.