Kegl cc pechat indd



Download 1,85 Mb.
Pdf ko'rish
bet13/197
Sana30.06.2021
Hajmi1,85 Mb.
#105508
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   197
Bog'liq
Fizika.-6-sinf-2017-N.Turdiyev

shkalaning darajasi deyiladi. O‘lchov asbobidagi ushbu eng kichik 
daraja asbobning o‘lchash aniqligi deyiladi.
Asbob shkalasining darajasini aniqlash uchun asbob shkalasidagi 
ikki qo‘shni fizik kattalik farqi olinib, ular orasidagi ajratilgan oraliqlar 
soniga  bo‘linadi.  Masalan,  chizg‘ichdagi  shtrixda  «1  sm»  va  «2  sm» 
deb yozilgan. Ular orasida 10 ta yozilmagan chiziqchalar bor. Demak, 
chizg‘ich shkalasining darajasi
 
 = 0,1  sm. 


15
 
Chizg‘ichdagi chiziqcha va raqamlar chizg‘ich shkalasini, qo‘shni 
ikkita chiziqcha oralig‘i o‘lchash aniqligini 
ko‘rsatadi. Chiz 
g‘ich bilan o‘lchash mum kin 
bo‘l gan eng katta ma 
so fa  o‘lchash chega 
rasi 
deyiladi.
Biror kattalikni o‘lchashdan oldin o‘lchanadigan kattalik o‘lchov 
asbobining imkoniyati bilan solishtiriladi. Masalan, qalam yoki 
ruchkaning uzunligini o‘lchash kerak bo‘lsa, uni o‘lchashga oddiy 
o‘quvchilar chizg‘ichining imkoniyati yetarli bo‘ladi. Chunki uning 
o‘lchash chegarasi qalam yoki ruchkaning uzunligidan katta. Lekin 
bunday o‘lchashda ham xatolik bo‘ladi. O‘lchash paytida bunday 
xatolik o‘lchanayotgan kattalik ikkita qo‘shni chiziq oraligiga 
to‘g‘ri kelib qolishidan hosil bo‘ladi. Fizikada o‘lchash davrida 
yo‘l qo‘yiladigan noaniqlikni o‘lchashlar xatoligi deyiladi. O‘lchov 
asboblarida uning qiymati shkalaning dara 
jasidan katta bo‘lmaydi. 
Predmet uzunligi o‘lchov asbobining shkalasidagi shtrix bilan 
ustma-ust tushganda ham baribir xatolik bo‘ladi. Bu inson ko‘zi 
imkoniyatlari chegaralanganligi bilan bog‘langandir. Shunga ko‘ra 
o‘lchashlar xatoligi  o‘lchov asbobi 
ning shkalasi  darajasining yarmiga 
teng  deb qabul qilingan.
Ko‘pincha uzunligi chizg‘ichning o‘lchash chegarasidan katta 
bo‘lgan hollar uchraydi. Masalan, stol uzunligini o‘lchash kerak 
bo‘lganda, boshqa uzun chizg‘ich bo‘lmasa, kalta chizg‘ichni ketma-ket 
bir necha marta stolga qo‘yib uning uzunligi o‘lchanadi. Bunda, har 
safar o‘lchash davrida xatolik yig‘ilib boradi.
Shunga ko‘ra, o‘lchashlar xatoligini kamaytirish uchun o‘lchash bir 
necha marta o‘tkaziladi. Buning uchun hattoki bir necha xil asbobdan 
ham foydalanishadi. Natijada, fizik kattalikka doir bir-biridan farq 
qiluvchi bir qancha qiymatlarga ega bo‘lamiz. U holda o‘lchanayotgan 
kattalik nimaga teng?
   
Buni aniqlash uchun, o‘rtacha qiymat deb ataluvchi son 
hisoblab topiladi. Buning uchun o‘lchangan barcha qiymatlar 
qo‘shiladi va o‘lchashlar soniga bo‘linadi. Masalan, ikki marta 
o‘lchash olib borilgan bo‘lsa,
o‘rtacha qiymat = 
1-o‘lchangan  qiymat + 2-o‘lchangan  qiymat
2


16
Fizik kattalik qancha ko‘p marta o‘lchanib, uning o‘rtacha qiymati 
topilsa, kattalik shunchalik aniq chiqadi.
Ayrim o‘lchov asboblariga uning o‘lchash xatoligi foizlarda ham 
yozib qo‘yiladi. Masalan, ± 
5 degan yozuv asbob ko‘rsatishi haqiqiy 
kattalikdan + 5 yoki  – 5 foizga farq qilishini ko‘rsatadi.
Kattaliklar o‘lchash xatoligini hisobga olgan holda quyidagicha 
yoziladi:

Download 1,85 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   197




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish