M. F. Ziyayeva xirurgik kasalliKlar bilan og‘rigan va intensiv terapiyani o‘tayotgan beMorlarda HaMsHiraliK parvarisHi

umumiy davolash va parvarish qilish choralari
Koma  holatida  birinchi  yordam  ko‘rsatish  va  davolashdan 
oldin  uning  kelib  chiqish  sabablari  va  boshlang‘ich  darajalarini 
aniqlab  olish  zarur.  Bular  komani  davolash  uchun  asosiy  omil 
hisoblanadi.  Maxsus  o‘tkazilgan  laboratoriya  tahlillari  tashxisni 
yana  ham  aniqroq  belgilaydi  va  maxsus  davolash  tadbirlari 
o‘tkazishni ko‘rsatib beradi.
Koma  holatida  o‘tkazilgan  reanimatsiya  tadbirlari  miyaning 
kislorodga  nisbatan  tanqisligiga,  nafas  olish  va  qon  aylanishi 
buzilishining  oldini  olishga  qaratilgan  bo‘lishi  kerak.  Buning 
uchun  bemorni  yonboshga  yotqizib  (yengil  darajada)  og‘ziga 
havo  o‘tkazuvchi  naycha  kiritiladi,  og‘ir  holatlarda  esa 
intubatsiya  yoki  traxeostomiya  qo‘yilib  nafas  beriladi.  Zond 
orqali  oshqozon  suyuqligini  so‘rib  olish  aspiratsiyaning  oldini 
oladi. Nafas olish va qon aylanish faoliyatlarini ma’lum darajada 
ushlab  turish  kerak.  O‘mrov  osti  yoki  boshqa  katta  tomirga 
kateter qo‘yib 5% glukoza va boshqa dori­darmonlar kiritishga 
kirishmoq kerak.

---

230
Yuqorida  keltirilgan  tadbirlar  bemorni  transportda  olib 
borish  uchun  ham  zarurdir.  Koma  holatdagi  bemor  juda  ham 
ehtiyotkorlik  bilan  olib  boriladi  va  bu  paytda  kollapsning 
oldini  olish  maqsadida  1ml  kordiamin  tomira  ichiga,  2–3  ml 
sulfakamfokain va 1 ml kofein teri ostiga yuboriladi.
Agar  bemorda  kollaps  rivojlangan  bo‘lsa,  1  ml  mezatonga 
yoki 0,5 ml noradrenalin 250 ml 5% li glukoza eritmasi bilan 1 
daqiqada 20–30 tomchidan tomir ichiga tomchilab yuboriladi.
Agar koma holati zaharlanish bilan bog‘liq bo‘lsa, shu joyning 
o‘zida  oshqozonni  tozalab  (12–15  l)  iliq  suv  bilan  yuviladi. 
Transportda  olib  borishda  har  doim  sun’iy  nafas  oldirish  va 
yurakni tashqi uqalashni o‘tkazishga tayyor turish kerak.
Aspiratsiyaning  oldini  olish  maqsadida  bemorlarni  yonboshi 
bilan  yotqizib  bosh  tomoni  biroz  tushirilgan  holatda  transportda 
olib borish lozim.
Bemorning  miyasiga  qon  quyilishi  natijasida  sodir  bo‘lgan 
koma holatida transportda olib borish, ayniqsa, xavflidir. Bunday 
bemorlarni transportda olib borishda yorilgan qon-tomiridan qon 
oqishi  va  nafas  olishni  izdan  chiqarishi  bilan  xavfli  hisoblanadi. 
Agar  bunday  bemorlarda  qon  bosimi  180  mm.  simob  ustunidan 
yuqori  bo‘lsa,  transportda  olib  borishdan  oldin,  200–400  mm 
qonni  chiqarib  tashlab,  ehtiyotlik  bilan  bemorni  zambilga  yotqi-
ziladi.  Boshi  chayqalmasligi  uchun  bemorning  boshi  oyog‘iga 
nisbatan yuqori qilib yotqiziladi.