N. M. Kayumova

Nazorat qilishning usul va uslublari

Bu  bosqichlarni  amalga  oshirish  maqsadida  biz  nazorat 

qilishning usul va uslublarini o'rganamiz.

Nazorat qilishning asosiy usul va uslublari quyidagilar:

Bolalar hayotini uyushtirish mashg'ulotlari, kun tartibining 

turli jarayonlarini kuzatish va tahlil;

Pedagogik va moliyaviy, xo'jalik ish hujjatlarni  o'rganish va 

tahlil qilish;

Bolalar ishlarini tahlil qilish:

Mudira,  tarbiyachilar,  ota-onalar  va  bolalar  bilan  (ularniig 

bilimi,  ongi,  nutqining  rivojlanishini  aniqlash  maqsadida) 

suhbatlashish;

«Pedagogik  kengash»,  «Ishlab  chiqarish  majlislarida»,  ota- 

onalar kengashlarida ishtirok etish;

Jamoat tashkilotlari vakillari bilan suhbatlashishdan iborat.

Bu  usul/uslublarni  qo'llash  -  nazorat  qilish  turiga,  qaysi 

guruhda  tarbiyaviy  jarayonning  qaysi  qismi  yoki  muassasa 

moliyaviy-xo'jalik  ishlarining  qaysi  tomonlari  tekshirishga, 

nazoratchi-metodistning  mutaxassisligi  va  ish  tajribasiga 

bog'liqdir.

Bu ko'p qirrali usularni qo'llash - maktabgacha ta’lim ishini 

har tamonlama o'rganishda g'oyat ahamiyatlidir.

Kuzatish  usuli  -  bu  pedagogik  jarayondagi  yutuq  va 

kamchiliklarni,  ishdagi  qiyinchiliklarni  yo'qotish  va  ta'lim- 

tarbiyaviy ish sifatini o'stirishni ta'minlaydi.

Kuzatish  -  pedagogik  jarayonini,  metodik  va  moliyaviy- 

xo'jalik  faoliyatining  ahvoliga  to'g'ri  baho  beradi  va  kerakli 

xulosalar chiqaradi.

Frontal-yalpi - yangi tekshirish turida bu usul kun davomida 

tekshirilayotgan  pedagogik jarayonni  o'z  ichiga  oladi,  bunda: 

rejali,  talim-tarbiya  ish  mazmunini  va  turli  tarbiya  ishini

635

---

muvofiqlashganligi,  maishiy  hayotda  bolalar  hayotini  va 

tarbiyasini  tashkil  etish,  o'quv-tarbiya  usul  va  uslublarini 

tashkil etish, bolalarning o'yini, mehnati faoliyatlari kuzatiladi.

Tematik nazorat turida esa  kuzatish usuli tanlangan temaga 

va  uning  xarakteriga  bog'liqdir.  Agar  ahvoli  kuzatilayotgan 

bo'lsa,  unda  tekshiruvchi  mashg'ulotlarini  chuqur  kuzatadi, 

uning  dastur  mazmuniga,  tuzilishiga,  metodikasiga  chuqur 

ahamiyat beradi.

O'yin jarayonini kuzatayotganda diqqatni o'yin turiga, o'yin 

uchun sharoit, bolalarning munosabatlariga va tarbiyachining 

ofyinga rahbarligiga qaratadi.

Pedagogik ishlarni kuzatishdan aniq, yaqqol tushuncha hosil 

qilmasa qo'shimcha yoki takroriy kuzatish o'tkazish kerak.

Tashkiliy-pedagogik faoliyatni kuzatishda:

Mudiraning  shu  ishni  to'g'ri  tashkil  etganligiga,  uning 

tarbiyaviy va xo'jalik ishlarini bir tekisda olib borishiga, jamoa 

bilan  munosabati, tarbiyachi  va xizmat ko'rsatuvchi  xodimlar 

bilan  suhbatning  mazmuniga,  ota-onalarni  qabul  qilish 

tartibiga qaratish kerak.

Kuzatishda  -  kuzatilayotgan  jarayonning,  kun  tartibi 

jarayonlardagi aniqlilik,  kun tartibining buzilishi,  bolalarning 

bilim  darajasini,  ularning  axloq  me’yorlari,  tarbiyachining 

dastur tinglovchilarini va metodikani egallaganligi va boshqa- 

larga ahamiyat berish kerak.

Kuzatish -jarayonida shu narsa ayon bo'ladiki, tarbiyachining 

yetarli 

darajadagi 

mutaxassisligi, 

bu 

kuzatilayotgan 

kunda  tarbiyachining  tayyorgarligi^  uning  ishdagi  tajribasi 

sayozligi,  bolalar  jamoasini  tashkil  eta  olmasligi,  uning  o'ta 

hayajonlanishi, tormozlanib qolish namoyon bo'ladi.

Moliyaviy xo'jalik ishdagi kamchiliklar mudiraning tartibsiz, 

pala-partish ish yuritishdan ham kelib chiqish mumkin.

Tahlil qilish - tarbiyachi va mudiraga qanday yordam berish 

va ulardan qanday qilib talab qilish kerakligini belgilab beradi.

636

---

Kuzatish  turlicha  xarakterga  ega  bo'lib,  nazoratchi- 

metodist  bu  jarayonlarni  amalga  oshirish  uchun  tekshirish 

reja-sxemasini tuzadi.