O‟rganish usullari reja: Anatomiyani tekshirish usullari

Tishlar (Dentes)   

Inson  tishlari  ikki  qator  bо„lib  joylashgan,  ustki  va  pastki  tish  yoylari  ustki  va 

pastki  jag„da  mahkamlangan.  Birinchi  hosil  bо„ladigan  tishlar  sut  tishlari  bо„lib,  keyin 

ular doimiy tishlar bilan almashadi. Inson tishlari turli shaklda bо„lib, turli funksiyalariga 

ega.  Kurak  tishlar-  kesuvchi  tishlar,  ularning  yonidagi  qoziq  tishlar  ovqatni  yirtishga  va 

mahkamlashga  yordam  beradi.  Ulardan  keyingi  premolyar  va  molyar  tishlarning 

chaynash  yuzalari  ovqatni  maydalaydi  va  chaynash  jarayonida  asosiy  ishni  bajaradi. 

Kurak va qoziq tishlari shunigdek oldingi (lab) tishlari, premolyar va molyar tishlari orqa 

(yonoq)  tishlari  deyiladi.  Tishlarning  tuzilishi  Tish  toj  qismi,  bо„yinchasi  va  ildiziga 

bо„linadi. Tishning milkdan chiqib turgan toj qismi emal bilan qoplangan (9.6-rasm). Tish 

ildizi  yuqori  yoki  pastki  jag„  ichidagi  alveolalar  ichida  joylashgan  bо„lib,  sement  bilan 

qoplangan. U suyak ichida desmodontium (periodontal bog„lama, periodontal membrana) 

bilan  bog„lanib  turadi.  Tishning  sement  va  emal  uchrashgan  qismi  tish  bо„yinchasi 

deyiladi. Tish ildizining ustki qismidan ildiz kanali о„tadi, u orqali nervlar va tomirlar tish 

bо„shlig„iga  yetadi  (pulpa  bо„shlig„i).  Tish  bо„shlig„i  tarkibida  tish  pulpasi,  ya‟ni  qon 

tomirlari  va  nervlarni  о„z  ichiga  olgan  biriktiruvchi  tо„qima  tuzilmasi  bо„lib,  ular  orqali 

tish  oziqlanadi.  Odontoblastlar,  ya‟ni  dentin  hosil  qiluvchi  hujayralar  ularning  ochiq 

chegarasida  joylashgan,  bu  yerda  pulpa  va  dentin  tugaydi.  Ular  zarur  bо„lganda  dentin 

hosil qiladi, va dentin ichidagi jarayonlarini amalga oshiradi. Bu protsesslar stomatologik  

kanallarda (tish kanallari) orqali harakatlanuvchi qon tomirlari va nervlar orqali amalga 

oshadi, bunday kanallar dentinning sal tо„lqinli radial chiziqlarini hosil qiladi. 

Har bir tish suyaklarni eslatuvchi uchta qattiq moddadan iborat: dentin, tish emali, 

va sement moddasi. Dentin tishning eng katta qismini hosil qiladi va tish bо„shlig„ini о„rab 

turadi (9.6-rasm). Tishning toj qismida dentin emal bilan, ildiz qismida sement bilan 

qoplangan. Dentin og„riqqa sezgir bо„ladi. Tish emali insonning organizmidagi eng qattiq