Davlatiy moliya

Valyuta  kursiga  ta’sir  etuvchi  omillar.  Valyuta  kursiga  ta’sir  etuvchi 

fundamental omillarning 4 turini alohida ajratib ko’rsatish mumkin. Xususan: 

1. Iqtisodiy omillar. Iqtisodiy omillarning asosiylari sifatida mamlakatning 

iqtisodiy  rivojlanishi  to’g’risidagi  ma’lumotlar(YaIM,  Sanoatning  o’sishi, 

ishsizlik  va  aholining  mehnat  bilan  bandligi,  inflyatsiya,  foiz  stavkalar  va 

h.k.)ning  o’zgarishi  (1-jadvalga  qarang),  mamlakatlar  markaziy  banklari 

boshliqlarining  chiqishlari  va  yig’ilishidagi  qarorlar,  valyuta  interventsiyasi, 

moliya bozorining valyutadan tashqari boshqa bozorlaridagi o’zgarishlarni qayd 

etib o’tish mumkin.  

2. Siyosiy omillar. Siyosiy  omillarning  asosiylari sifatida prezident, davlat 

va hukumat boshliqlarini saylash jarayoni va uning natijalari, ularning iste’foga 

chiqishi,  shuningdek,  markaziy  banklar  yoki  pul-kredit  siyosati  bilan 

shug’ullanuvchi  davlat  organlari  rahbar  kadrlar  almashinuvi,  geosiyosiy 

to’qnashuv va inqirozlarni ko’rsatish mumkin.  

3.  Turli  xabarlar  va  kutishlar.  Global  valyuta  bozorida  investorlarni 

harakatga keltiruvchi shunday ibora bor, ya’ni “turli xabarlar, mish-mish gaplar, 

ovozalar asosida valyutalarni sotib ol va fakt (dalil, isbot)larga asoslangan holda 

ularni  sot”.  Global  valyuta  bozorida  oltin  qoidaga  aylangan  ushbu  ibora, 

shuningdek  boshqa  psixologik  omillar  investorlarning  bozordagi  harakatini 

faollashtirishi yoki susaytirishi mumkin.  

4.  Fors-major  holatlari.  Favqulotda  sodir  bo’lgan  hodisalar,  masalan,  suv 

toshqini, zilzila, yirik ko’lamli yong’in, turli zararli epidemiyalarni, gaz va boshqa 

zarralarni  ommaviy  tarqalishi,  kuchli  to’fon  yoki  dovullar  va  h.k.lar  natijasida 

turli  darajadagi  vayronagarchilikni  yuzaga  kelishi.  Shuningdek,  mamlakatda 

---

548 

terroristik  hurujlarni,  hujum  va  harakatlari  sodir  etilishi  ham  valyuta  kurslari 

o’zgarishiga o’z ta’sirini ko’rsatadi. 

 

Valyutalarning  eng  asosiy  xususiyatlaridan  biri  bu  uning  konvertatsiyasi, 

ya’ni  ayirbolanish  qobiliyati  hisoblanadi.  Valyuta  konvertatsiyasi  bu  milliy 

valyutaning  xorijiy  valyutaga  erkin  ayirboshlanish,  xorijiy  mahsulot  va 

xizmatlarni to’lash qobiliyatidir.  

Valyutalar konvertatsiya darajasiga qarab, asosan 3 turga bo’linadi: 

1. Erkin konvertatsiya qilinadigan; 

2. Qisman konvertatsiya qilinadigan; 

3. Konvertatsiya qilinmaydigan.