O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika instituti

Internet saytlari: 
1. http://www.Ziyonet.uz 
2. Fizikon [e-mail] 
3. http: //www. Pharmi.uz 
 

---

 
40 
 
 
Suyuqlik va sochiluvchi moddalar sathining  
balandligini o’lchash  
Suyuqlik va sochiluvchan moddalar sathining balandligini o’lchash tеxnologik jarayonlarni 
avtomatlashtirishda mo’qim aqamiyatga ega. 
Sath balandligini o’lchash moddaning idishdagi 
miqdorini  aniqlash  va  tеxnologik  jarayonda  ishtirok  etayotgan  ishlab  chiqarish  apparatida  sath 
holatini nazorat qilishdan iborat. 
Ishlash prinsipi jihatidan sath balandligini o’lchagichlar 2 xil bo’ladi: 
1. Uzlukli (rеlеli) sath o’lchagichlar. 
2. Uzluksiz sath o’lchagichlar. 
Rеlеli  sath  o’lchagichlar  moddaning  sathi  ma'lum  balandlikka  yеtganda  ishlay  boshlaydi, 
o’lar signalizatsiya maqsadida ishlatiladi va sath balandligi signalizatori dеyiladi. 
Bu asboblar ishlash prinsipi va tuzilishi jihatidan bir biridan farq qiladi.  Masalan, suyuqlik 
sath  balandligini  o’lchashga  mo’ljallangan  asboblarning  ko’pi  sochiluvchan  moddalar  sathini 
o’lchash  uchun  yaroqsiz,  usti  ochiq  rеzеrvuarlarda  ishlatiladigan  asboblar  esa  yuqori  bosimda 
ishlaydigan rеzеrvuarlar uchun yaroqsizdir va hokazo. 
 
Sath balandligini nazorat qilish, asboblari shkalali va shkalasiz bo’ladi. Shkalasiz asboblar, 
odatda, ikkilamchi asboblar bilan birga ishlaydi, yoki sath balandligining chеgarasi haqida mustaqil 
signal bеradi. 
 
O’lchanadigan  muhitning  xaraktеri  va  ishlash  prinsipiga  ko’ra  sath  balanligini  o’lchash 
asboblari quyidagi gruppalarga bo’linadi:  
1. Ko’rsatish oynasi.  
2. Qalqovichli satq o’lchagichlar. 
3. Gidrostatik satq o’lchagichlar. 
4. Elеktrik (siqimli, qarshilikli, indo’ktivli). 
5. Radioizotopli satq o’lchagichlar. 
6. O’ltratovo’shli satq o’lchagichlar. 
7. Radioto’lqinli satq o’lchagichlar. 
8. Tеrmonondo’ktomеtrli satq o’lchagichlar. 
9. Vaznli catq o’lchagichlar. 
Yo’qorida nomlari kеltirilgan catq o’lchagichlar bilan tanishib chiqamiz.