03 Turizm&Servis Kaf 10. Mintaqaviy turizm pdf

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

@TDIU_ARM
44 
 
7-bob. MINTAQALARDA ZIYORAT TURIZMI MARKAZLARI VA 
ULARNI RIVOJLANTIRISH RESURSLARI 
 
7.1. Ziyorat turizm to‘g‘risida tushuncha 
Hozirgi kunda dunyo bo‘yicha har yili 200 mln.dan ortiq kishilar aynan ziyorat 
maqsadida  jahondagi  turli  ziyoratgoh,  o‘zlari  uchun  muqaddas  hisoblangan 
maskanlarga borib, diniy turistik sayohatlarga chiqmoqdalar. Statistik ma’lumotlarga 
nazar tashlaydigan bo‘lsak, yiliga 150 mln. xristianlar, 45 mln.musulmonlar, 40 mln. 
buddistlar,  sintoistlar,  30  mln.  induistlar  diniy  ziyorat  maqsadida  sayohat 
uyuushtirgan (Aleksandrova, 2002). Demak, dunyoda diniy turistik migratsiyasi aktiv 
hisoblanib, sayohlar asosan ruhan poklanish, buyurilgan amallarni bajarish, mqaddas 
maskanlarni  ziyorat  etishadi.  Turistik  oqimlarga  diniy  motivatsiyalar  sezilarli ta’sir 
o‘
tkazadi.  Diniy  turizm  ildizlari  uzoq  asrlarga  borib  taqaladi.  Ilk  sayohatlar 
to‘g‘risida  ma’lumotlar  Antik  davrga  taaluqlidir
2
  Ziyoratchining  keng  va  xilma-xil 
geografiyasini o‘rganish uchun rayonlashtirishdan foydalaniladi. Jahonda ziyoratning 
11 makro hududi ajralib turadi: 
x
 Xristian Yevropasi; 
x
 Xristianlik  va  boshqa  ko‘psonli  dinlar  bilan  mustahkam  o‘rin  egallovchi 
Shimoliy Amerika; 
x
 Xristianlik va an’anaviy dinlar bilan Lotin Amerikasi; 
x
 Islomni qabul qilgan Shimoliy Afrika; 
x
 Islom  hukmron  va  alohida  xristianlik  va  an’anaviy  dinlar  mavjud  g‘arbiy  va 
Sharqiy Afrika; 
x
 Buddizm islom, xristianlik va hinduzimni egallagan Janubiy-Sharqiy Osiyo; 
x
 Buddizm bilan (asosan lamaizm) mustahkamlangan Markaziy Osiyo; 
x
 Islom hukmron O‘rta Osiyo; 
x
 G‘arbiy Osiyo islom va xristianlik, iudizm bilan mustahkamlangan; 
x
 Janubiy Osiyo iudizm va buddizm tarqalgan, shuningdek xristianlik, jaynizm, 
sikxizm va islam mavjud. 
45 
 
Har bir makrohudud eng avvalo ziyoratning jahoniy markazlari bilan mashhur. 
Ular  e’tiqodchilarning  xalqaro  oqimini  qabul,  qiladilar  va  ko‘pincha  diniy 
ixtisoslashtirishning  ma’muriy,  sanoat,  madaniy  va  turistik  markazlari  funksiyalari 
bilan qo‘shilib ketadilar.  
Bundan  tashqari,  makrohududlarda  milliy  va  mahalliy  ahamiyatga  ega  diniy 
sig‘inish obyektlari mavjud. Quddus-jahonning yirik diniy markazi. 
 Quddus  uch  din  e’tiqodchilari  islom,  xristianlik,  iudizm  uchun  muqaddas 
markaz. Jahon ilohiy markazlari orasida alohida o‘rin egallaydi. Iudizmga sig‘inuvchi 
yaxudiylar,  ancha  ilgarigi  monoteist  dinlaridandir.  Ulardan  ko‘pchilik  xristianlikka 
mansub – muqaddas toqqa, yig‘i devorlariga boradilar. Bu erda devor oldidagi uncha 
katta  bo‘lmagan  maydonda  ular  qachonlardir  arablar  tomonidan  vayron  qilingan 
ibodatxonaga  qatg‘u  bildirdilar.  Qora  kiyingan  ziyoratchilar  qo‘l  ushlashib  bir 
ohangda  chayqalgan  holda  Xudo  Yaxvega  iltijo  bilan  murojat  qiladilar.  Xristianlar 
uchun  quddus  Iso  payg‘ambarni  yerda  bo‘lishi  bilan  bog‘liq.  Ularning  ziyorat 
programmasida eng muhim manzil tirilish ibodatxonasi: 
x
 jahon xristian olamining bosh muqaddas joyi hisoblanadi. Har bir sig‘inuvchi 
bu  ibodatxonaga  tashrif  buyurishga  intiladi.  Uning  Golgofe  butiga,  Pomozoniya 
toshiga,  tangrining  tiriklik  nishon  tobutiga  sajda  qiladilar.  Xudoning  o‘g‘li  dafn 
etilgan joy ramzi; 
x
 xochga  mixlangan  siymo  turli  xristian  ibodatlari  buyumlari  bilan  zich 
qurshalgan.  Rim  katoliklari  xudoga  qayg‘uli  sukutda  turgan  armon  ruhoniylari 
qatorida  toat-ibodat  qiladilar.  Xuddi  shu  erda  suriyalik  sig‘inuvchilarning  shivirlab 
ibodat qilganlari eshitilib qoladi. 
Ruhiy  hotirjamlikka  limmo-lim  qalb  va  xor  qo‘shiqning  Afrika  ohanglariga 
xos  ovozi  ostida  efiopiyaliklar  o‘z  marosimlarini  bajo  keltirishadi.  Boshqa  qo‘shni 
joylashgan  xorda greklar  ibodat qiladilar.  Hech kim,  hech kimga  halaqit  bermaydi, 
hammaning  diqqati  o‘z  ibodatiga  qaratilgan.  Musulmonlar  quddusda  o‘z 
bayrog‘lariga  ega.  Ular  to‘planadigan  joy  –  bizning  ko‘plargacha  saqlanib  qolgan 
ilohiy inshooti – Umar mochiti hisoblanadi. Gumbazi muqaddas qoya timsoli, diniy 
tasavvurlarga  ko‘ra  Muhammad  payg‘ambar  undan  arsh-a’loga  ko‘tarilib  ketgan. 

---

@TDIU_ARM
46 
 
Muazzaining  dinamiklar  yordamida  kuchaytirilgan  ovozi  har  kuni  besh  marotaba 
qadam shahar o‘zra yangrab musulmonlarni namozga chorlaydi.