Usuli bilan aniqlash



Download 401,57 Kb.
Pdf ko'rish
Sana24.06.2021
Hajmi401,57 Kb.
#100819
Bog'liq
XO0CtQkRg2UceCKEbd8UIfhv51jQo8By



15-LABORATORIYA ISHI 

MAVZU: G’ILDIRAKNING INERSIYA  MOMENTINI TEBRANISHLAR  

USULI  BILAN  ANIQLASH

 

 

Ishning  maqsadi  —  tebranma  harakat  qonunlarini  g‘ildirakning  

tebranishlari  orqali o‘rganib,  uning  inersiya  momentini eksperimental aniqlash. 

  

 

Kerakli  asbob  va  materiallar:  1. Gorizontal o‘qqa o'rnatilgan g'ildirak.  

2. Sharcha.3.  Sekundomer. 4.  Masshtabli chizg‘ich.  5.  Tarozi  (toshlari bilan).  6.  

Shtangensirkul. 

 

1. NAZARIY QISM 

 

velosiped  g‘ildiragi  gorizontal  O o‘q  atrofida  kam 

ishqalanish    bilan    aylana    oladi    (1-    rasm).    G  ‘ildirak 

gardishining  ichki  tomonida  diametr  bo'ylab  simmetrik 

ravishda    yengil    va    bir    xil    massali    ikkita    kalta    B   

silindr quticha o'rnatilgan.  Silindr qutichalardan biriga  m 

massali  sharchani  o‘rnatib,  g‘ildirakni  muvozanat 

holatidan  kichik  burchakka    og‘dirib    qo‘yib    yuborish  

orqali    uni    tebranma  harakatga    keltiriladi.    Bunday  

qurilmani  g‘ildirakning og‘irlik   markazidan  o‘tuvchi  o‘q  atrofida  vertikal  tekislik  

bo‘yicha   muvozanat  holatidan  chapga  va  o‘ngga  og‘ib, tebranma   harakat  

qiluvchi    fizik    mayatnik    deb    hisoblash  mumkin.    Mayatnikning  og'ish    burchagi  

burchak    o‘lchagich    D  shkalaga  qarab  aniqlanadi.    Bunday  fizik  mayatnikning 

tebranish davri  quyidagicha  ifodalanadi:  

(1) 


bunda  I

1

  —  mayatnikning  tebranish  o‘qiga  nisbatan  inersiya  momenti,    m 

aylantiruvchi    moment    hosil  qiluvchi  sharchaning    massasi,    g    —    erkin    tushish  

tezlanishi,    l  -sharchaning  massa  markazi  bilan  g‘ildirak  o‘qi  orasidagi  masofa.  G 

‘ildirakning  sharcha  bilan  birgalikdagi    inersiya  momentini    quyidagicha    ifodalash  

mumkin: 



(2) 

blinda  I    —    g'ildirakning    (sharchasiz)    inersiya    momenti,  

sharchaning  aylanish  o'qiga  nisbatan  inersiya    momenti,    I

0

  — 


sharchaning o'z  markazidan  o'tuvchi va g'ildirakning aylanish o'qiga parallel bo'lgan 

o'qqa  nisbatan    inersiya    momenti.    Sharchaning  radiusi  g‘ildirakning  radiusiga  

nisbatan juda  kichik ekanligini  e’tiborga olib, 

(3) 


deb  yozish    mufrikin.    (3)    ifodadan    I

1

,    ning  qiymatini    (1)  ifodaga  keltirib 



qo'yib  va  hosil  qilingan  munosabatni  kvadratga    ko'tarib,    g'ildirakning    inersiya  

momentini  topsak, 

(4) 

bo'ladi.    Bu    formula    yordamida    g'ildirakning    inersiya  momentini  aniqlash  



uchun 

sharchaning 

massasini, 

g'ildirakning 

aylanish 

o'qidan 


sharchaning 

markazigacha  bo'lgan    masofani    hamda    g'ildirakning    tebranish    davrini    o‘lchash  

lozim. 

 

ISHNI BAJARISH  TARTIBI: 

 

1.    Sharchaning    m    massasini    tarozi    yordamida    3—4  marta    aniq    tortib  

olinadi  va  uning  o'rtacha  qiymati hisoblanadi. 

2.    Shtangensirkul  yordamida  sharchaning  d



1

  diametri,  masshtabli    chizg'ich  

yordamida g'ildirakning  d



2

  diametri 3—4  marta o'ichanib,  

   munosabatdan  

aylanish  o'qidan sharchaning markazigacha  bo'lgan  masofa  hisoblab topiladi. 

3. Sharchani  B silindr qutichaga joylashtirib, g'ildirakni muvozanat  vaziyatidan  

kichik  burchakka  og'dirib,    qo'yib  yuboriladi    (bunda  g'ildirakka  o'rnatilgan 

strelkaning maksimal og'ishi  D shkalaning 2—8  bo'limlari orasida bo'lishi lozim) va 

tebranma harakatga keltiriladi. So‘ng sekundomer  




yordamida  N  marta  (30—40  marta)  to’la  tebranishlar  uchun  ketgan  t  vaqt 

o’lchanadi  va   

    ifodadan  to‘la  tebranish  davri  hisoblab  topiladi.    T  ning 

qiymati kamida 4—5  marta aniqlanib,  uning o‘rtacha qiymati  topiladi. 

4.  Tebranish  davri    T,  sharchaning  massasi  m  va  l    uzunliklarning  qiymatlarini 

(4) formulaga keltirib qo‘yib, g‘ildirakning   inersiya  momenti  hisoblanadi. 

5.    G  ‘ildirakning    tebranish    davrini    aniqlashda    yo‘l  qo'yilgan    absolut    va  

nisbiy xatoliklar aniqlanadi. 



 

SAVOLLAR 

1.  Nuqtaga  va  qo'zg'almas  o'qqa  nisbatan  kuch  momenti  deb  nimaga  aytiladi?  Kuch 

yelkasi deganda nimani tushunasiz? 

2.  G'ildirakning  inersiya  momenti  qanday  formula  yordamida  hisoblab  topiladi?  Shu 

formulani keltirib chiqaring. 

 

 



Download 401,57 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish