1- амалий машғулот (4 саот) Мавзу: Оқимлар буйича масалалар ечиш Амалий машғулот режаси

Маконий параметрларга захваткаларнинг умумий сони N киради. 
Оқимнинг ҳисобий формулаларига қуйидаги фаразлардан келиб чиққан ҳолда эга 
бўлинади: 

ҳар бир навбатдаги захваткадаги иш оқим одимига тенг оралиқ (интервал)дан бошланади; 

бир захваткада бир бригада (звено) ёки бир маром билан ишлайдиган бир неча бригада 
ишлаши мумкин; 

ҳар бир захватка ўлчами захваткаларда бажариладиган барча иш турлари учун ўзгармас 
бўлиб қолади; 

бир захваткадаги барча ишлар мажмуи бажарилганидан сўнг ҳар бир навбатдаги 
захваткадаги ишларни оқим одимига тенг интервалдан кечиктирмай тугаллайдилар. 
Ушбу фаразлар оқимнинг энг содда турлари: тенг ва карра маромли оқимлар учун 
параметрларни ҳисоблаб аниқлаш имконини беради. 
Тенг ва карра маромли оқимлар 
Тенг маромли оқимларда барча бригадалар иш маромлари t
бр
бир хил бўлиб, улар оқим 
маромига тенг, яъни t
бр 
= t
ш
. 
Графиклар ёрдамида оқимнинг асосий параметрларини ўзаро боғлаб берадиган 
формулаларни келтириб чиқариш мумкин. Оқимдаги барча бригадалар ишининг умумий 

---

давомлилиги T
бр
бир хил, объект бўйича ишларнинг умумий давомлилиги Т
о
ни эса икки Т
1
ва Т
2
каби икки қисмга ажратиш мумкин. Бу ҳолда 
Т
о
= Т
1
+ Т
2 
(5.1) 
Графикдан 
Т
о
= t
ш
(n+N-1) 
(5.2) 
эканлиги маълум. 
Оқимнинг асосий формуласи бўлган (5.1) формуласидан оқимнинг t
ш
мароми канча кичик 
бўлса, ишларнинг умумий давомлилиги ҳам шунча камлиги кўриниб турибди. Аммо t
ш 
қийматининг эҳтимолий кичрайтирилиши оқимнинг кўпгина омиллари қийматлари билан 
чекланган. Уларга биринчи навбатда қуйидагилар киради: захваткалар ўлчамлари, бригадаларнинг 
ишчилар сони ва касбига доир рационал таркиби, иўларни бажариш ва уларни ёндош бригадалар 
орасида боғлашнинг технологик шарт-шароитлари ва ҳ.к. 
Бошланғич маълумотлар характерига боғлиқ равишда (5.2) формуласи бўйича оқимнинг 
турли элементларини ҳисоблаб топиш мумкин. Масалан, қурилишнинг берилган умумий 
давомлилиги ва бригадалар ва захваткалар сони маълум бўлганида оқим одими катталиги 
(5.3) 
Т
о
берилган ва t
ш
ва N қийматлари қабул қилинган ҳолдаги бригадалар сони 
(5.4) 
Захваткалар сони: 

---

 (5.5) 
Агар захваткада кейинги ишларни ишлар технологиясидан келиб чиққан ҳолда фақат 
маълум танаффусдан (масалан, бўяш ишларига қадар сувоқни қуритиш, полни ётқизиш олдидан 
цемент қатламининг қотиши ва ҳ.к.) кейин бажариш мумкин бўлса, демак технологик 
танаффуслар t
техн
га эҳтиёж юзага келади. 
Ташкилий танаффуслар t
ташк
қатор ҳолларда меҳнат муҳофазаси шартлари бўйича, турли 
маромли оқимларда эса – бригада иши муддатлари сурилиши натижасида юзага келади. Агар бу 
танаффуслар оқим одими давомлилигида ҳисобга олинмаган бўлса, уларнинг қийматлари оқим 
умумий давомлилигининг ҳисобий формуласига киритилади, яъни 
(5.6) 
Қурилиш оқимининг объект ёки комплекс доирасидаги ривожида уч даврни ажратиб 
кўрсатиш мумкин: 1) оқимнинг ёйилиш даври Т
ёй
, бунда оқимга унинг маромига тенг бўлган 
интервал билан бригадалар ва зарур машиналар олдинма-кетин ишга киришадилар; 2) барқарор 
оқим даври Т
бар
, унга ишчиларнинг доимий ва максимал миқдори мувофиқ келади; 3) оқимнинг 
қисқариш даври Т
қисқа
, оқимдан унинг маромига тенг бўлган интервал билан ишчи бригадалари 
(бўғинлари) олдинма-кетин чиқиб кетадилар (Т
қисқа
шунингдек оқимнинг тайёр маҳсулотини 
чиқариш даври ҳам ҳисобланади). 
Оқимнинг ёйилиш даври (Т
ёй
) қуйидаги формулага кўра аниқланади 
(5.7) 
Тенг маромли оқимларда ёйилиш ва қисқариш даврлари ўзаро тенг, яъни 
(5.8) 
Мазкур даврларни шунингдек ишчи кучи ҳаракати графигидан ҳам кўриш мумкин: Т
ёй
аб 
кесимига; Т
барқ
бв кесимига, Т
қисқа
эса вг кесимига тенг. аб ва вг кесимлари ўзаро тенг. 
Агар оқимнинг биринчи бригадаси ўз ишини тугаллаётган, сўнггиси эса ҳали унга 
киришмаган бўлса, у ҳолда оқим нобарқарор деб номланади. Бу захваткалар сони N эса n+1 дан 
кичик бўлган ҳол учун хос. Агар захваткалар сони N n га тенг бўлар экан, бу ҳолда оқимдаги 
ишчиларнинг сони ҳам ҳеч қачон максимал қийматга етмайди. Муайян даврга келиб оқимдаги 
ишчиларнинг энг кўп сони уларнинг барқарор оқимдаги эҳтимолий максимал сонидан оқимнинг 
биринчи бригадаси ишчилари сонига кам. Агар захваткалар сони N бу ҳолда n дан кичик бўлса, 
унда ишчилар сони доим максимал даражадан кам.