64
Misrani boshlamasidayoq fikrni izchilligini hamda ta`sirchanligini
kuchaytirish maqsadida takrir san`ati ( misra boshidagi “bugun” hamda ikkinchi
misradagi “bugun” so‘zlari) qo‘llangan.
Baytdagi Tilamoq fe`li va shu fe`l asosida yasalgan tilak ot so‘z turkumiga
tegishli so‘zlarining o‘zaro misrada qo‘llanishi ishtiqoq san`atini yuzaga
keltirgan. Baytda oshiqning holati ajoyib tasvirlangan, oshiq mashuqasi bilan
shunchalar baxtiyorki, go‘yo shoh, mashuqaning tilaklarini ijobat qilmoq istaydi va
gado kabi undan tinglashini o‘tinadi. Mazkur ajoyib ma`noni va baytdagi shaklni
yuzaga kelishida ishtiqoq san`atining o‘rni beqiyos. Baytda shoir tazod san`atining
ham ajoyib na`munasini yaratgan. Shoh va gado so‘zlarining misralarda o‘zaro
qo‘llanishi tazodni shakllantirgan. Shu o‘rinda oshiq o‘zini shoh va gadoga
o‘xshatgan va tashbihni yuzaga keltirgan. Ushbu banddagi “malagim” so‘zi o‘z
ma`nosida qo‘llanayotgani yo‘q, ya`ni shoir haqiqiy malak, ya`ni farishtaga emas,
balki malak kabi go‘zal mahbubaga murojaat qilmoqda. Binobarin,malak so‘zi
mahbuba, inson ma`nosida ishlatilgan va istioraning go‘zal na`munasi yaratilgan.
Rauf Parfi ijodida nido san`atining oddiy ko‘rinishidan tashqari majoziy
ma`nodagi va istioraga asoslangan ko‘rinishlari ham mavjud. Bunda ,asosan,
ijodkor murojaat qilayotgan narsa-buyum va shaxs ko‘chma ma`no ifodalaydi.
Baytdagi “malagim” so‘zi ayni shu vazifani bajaryapti va nido san`atini
shakllantiryapti. Birgina baytning o‘zida o‘nga yaqin she`riy san`atni qo‘llay olish
ijodkorning so‘z ustasi, ruh-tasvir san`atkori ekanligini yana bir bor isbotlaydi.
Ijodkor she`rlari mavzu jihatdan xilma-xil. Ammo u oddiylik va
odatiylikdan olisda ijod qiladi, she`riyatni hech qaysi tarozida o‘lchamaydi, hech
narsaga tenglashtirolmaydi. She`riyat uning uchun ko‘ngil deb atalmish koshona
kaliti, dard deb atalmish tuy`g`u boshlanmasi,yurak ishidir. Fikrlashi teran, ijod
dunyosi boy, ruhiy olami cheksiz ijodkor- Rauf Parfi she`rlarining yetakchi g`oyasi
bu ona vatanidir. Vatanni madh etishni o‘zining buyuk burchi, shoirlikning
ma`uliyati deb biladi:
65
Tikkandir jonini Vataniga u,
Bu so‘z qarshisida titrama, ey jon.
Yuzma-yuz kelgandek go‘yo o‘t va suv
Yuzma-yuz keladir shoir va zamon. (O T 140-bet)
So‘z qarshisida jonning titrash holati tashxis san`atini yuzaga keltirgan,
titrash jarayoni insonga xos bo‘lib, mazkur o‘rinda jonga ko‘chirilgan. “Ey jon”
murojaati esa nido san`atini shakllantirgan. O‘t va suv so‘zlari konteksda zidlik
ifodalamoqda va tazod san`atini vujudga keltirgan. Ikki misrada “yuzma-yuz
kelmoq” birikuvi takrorlangan va
takrir san`ati qo‘llangan. Shoir va zamonning
yuzma-yuz kelishini o‘t va suvni yuzma-yuz kelishiga o‘xshatgan, buni o‘xshatish
qo‘shimchasi –dek hamda go‘yo so‘zlari ta`minlagan va tashbihning ajoyib
na`munasi yaratilgan.
Yomg`ir yog`ar, shig`alab yog`ar,
Tomchilar tomchilar sochimga,
Yomg`ir yog`ar, shig`alab yog`ar,
Ham qayg`umga , ham quvonchimga. (SD 24-bet)
Birinchi misra takrori uchinchi misrada takrorlanib, takrir san`atining misra
takrori ko‘rinishi qo‘llangan. Takrir sa
`nati qo‘llangan misradagi shig`alab
so‘zi so‘zlashuv uslubiga xos bo‘lib, “yomg`irning tushish holati” ma`nosida
qo‘llanmoqda. She`rda bu so‘z oddiy, sodda bo‘lsa-da, o‘rinli qo‘llanilib
kitobxonga estetik zavq bag`ishlaydi. Mazkur banddagi “Tomchilar tomchilar
sochimga” misrasidagi tomchilar, tomchilar so‘zlari she`rga o‘ynoqi ohang va
nafislikni ta`minlashga xizmat qilmoqda. Birinchi qo‘llangan tomchilar so‘zi –
tomchi \ot\+
lar \ko‘plik qo‘shimchasi\
shaklida. Ikkinchi qo‘llangan
tomchilar
Do'stlaringiz bilan baham: