Pensiya ishi

XULOSA VA TAKLIFLAR 

 

1. O’zbekiston  Respublikasining  konsolidatsiyalashgan  byudjeti  O’zbekiston 

Respublikasi  Moliya  vazirligi  tomonidan  moliya  yili  yakunlari  bo’yicha  tahliliy 

maqsadlar  uchun  hamda  byudjet  tizimi  byudjetlarining  (byudjet  tashkilotlarining 

byudjetdan  tashqari  jamg’armalari  bundan  mustasno)  barcha  tushumlari  va 

xarajatlarini  hamda  O’zbekiston  Respublikasi  Tiklanish  va  taraqqiyot  jamg’armasi 

mablag’larini,  ular  o’rtasidagi  transfertlarni  hisobga  olmagan  holda  hisobga  olib 

borish  uchun  tuziladi.  Tarkibiy  jihatdan  konsolidatsiyalashgan  byudjet  davlat 

byudjeti,  davlat  maqsadli  jamg’armalari  va  O’zbekiston  Respublikasi  Tiklanish  va 

taraqqiyot jamg’armasi mablag’larini o’z ichiga oladi. 

2. O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning ustuvor vazifalarini bajarish, 

iqtisodiyotni  barqaror  va  mutanosib  rivojlantirish,  jahon  bozorlarida  mustahkam 

o‘rin egallash, shular asosida izchil iqtisodiy o‘sishni ta’minlash, xalqimizning hayot 

darajasi  va  farovonligini  yanada  oshirish  borasidagi  vazifalarni  to‘liq  va  samarali 

amalga  oshirish  sharoitida  davlat  byudjetining  amal  qilish  mexanizmlarini  puxta 

o‘rganish har qachongidan ham dolzarbdir. 

3. Davlat  maqsadli  jamg’armalari  aholining  bir  qator  ijtimoiy  ehtiyojlarini 

qondirish  va  konstitutsion  huquqlarni  amalga  oshirish  uchun  mo’ljallangan  pul 

mablag’lari  fondidir.  Davlat  maqsadli  jamg’armalari  mamlakat  YaIMning  ma’lum 

ijtimoiy  maqsadlar  uchun  qayta  taqsimlash  va  foydalanish  shaklidir. Ular  quyidagi 

xususiyatlarga  ega:  daromad  manbalarining  aniq  belgilanganligi;  mablag’larning 

qat’iy maqsadli ishlatilishi; mablag’larning shakllanishi va ishlatilish muddatlarining 

mos  kelmasligi;  mustaqil  moliya-kredit  tashkiloti  sifatida  faoliyat  ko’rsatishi; 

byudjetdan tashqari ekanligi.  

4. Iqtisodiyotning 

etakchi, 

eng 

avvalo 

bazaviy 

tarmoqlarini 

modernizatsiyalash va texnikaviy qayta qurollantirish bo’yicha loyihalarning amalga 

oshirilishini  ta’minlash,  shuningdek,  mamlakatni  barqaror  va  mutanosib  ravishda 

ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlantirishga  erishish  hamda  samarali  tarkibiy  va  investitsiya 

---

67

 

 

siyosatini  amalga  oshirish  O’zbekiston  Tiklanish  va  taraqqiyot  jamg’armasining 

asosiy maqsadidir. 

5. Davlat  byudjetining  tarkibi  va  hajmi  quyidagi  omillarga  bog’liq  bo’ladi: 

mamlakatning  iqtisodiy  rivojlanish  darajasi;  korxonalar,  tashkilotlar,  va 

muassasalarning  xo’jalik  yuritish  usullari;  iqtisodiy  va  ijtimoiy  masalalarni  hal 

etishda davlatning tutgan o’rni; iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlarni markazlashgan 

moliyaviy resurslar hisobidan ta’minlanish darajasi; 

7. Davlat maqsadli jamg‘armalar moliyaviy barqarorligi quyidagi mezonlarga 

ham  bog‘liq  bo‘ladi:  davlatning  ijtimoiy-iqtisodiy  taraqqiyot  darajasi;  davlat 

byudjeti  hamda  davlat  maqsadli  jamg‘armalari  daromadlari  va  xarajatlari  tarkibi 

hamda  ularning  samaradorlik  ko‘rsatkichlari;  YaIM  tarkibidagi  soliqlar,  majburiy 

ajratmalar  va  boshqa  to‘lovlarning  ulushi;  aholining  turmush  darajasi;  soliqlar, 

majburiy  ajratmalarning  aholi  va  iqtisodiyot  tarmoqlari  o‘rtasida  taqsimlanish 

xususiyatlari;  davlat  moliya  siyosatining  asosiy  yo‘nalishlari;  byudjet  defitsiti 

darajasi va boshqalar; 

8. O’zbekiston 

konsolidatsiyalashgan  byudjetining  samarali  ijrosini 

ta’minlashda quyidagi taklif va tavsiyalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir: 



  davlat  byudjetini  shakllantirish  va  uning  mablag‘laridan  foydalanish 

ustidan  operativ  nazoratni  ta’minlash  maqsadida  o‘z  faoliyatlari  bilan  bog‘  liq 

munosabatlar 

doirasida 

byudjet 

tizimini 

boshqarish 

organlari 

doirasida 

integrallashgan axborot tizimlarini takomillashtirish lozim; 



  byudjetdan  mablag  oluvchi  byudjet  tashkilotlarining  o‘z  harajatlarini 

mablag  bilan  ta’minlashda  mustaqil  o‘z  faoliyati  natijasida  shakllanadigan 

mablaglardan  foydalanish  imkoniyatlarini  kengaytirish.  Masalan,  bo‘sh  turgan 

obyektlarni  ijaraga  berish,  o‘z  faoliyatidan  kelib  chiqqan  holda  tijorat  asosida 

ko‘riladigan  daromadlar  tizimini  shakllantirish  va  o‘z  navbatida  bu  yo’l  bilan 

byudjet  mablag‘lariga  bo‘lgan  talabni  qisqartirib,  aksincha  o‘z  daromadlari 

hisobidan moliyalashtirish imkoniyatlarini kengaytirish zarur; 



  byudjet daromadlarini rejalashtirish iqtisodiyotdagi boshqa makroiqtisodiy 

ko’rsatkichlarni  prognozlashtirish  bilan  hamda  bu  jarayonda  qatnashuvchi  vazirlik 

---

68

 

 

va  idoralarning  o’zaro  hamkorlikdagi  faoliyatiga  bevosita  bog’liq.  Byudjet 

daromadlarini  rejalashtirishni  takomillashtirishda  zarur  ma’lumotlar  bazasini  etarli 

va sifatli darajada shakllantirish kerak;  



  byudjet  xarajatlarining  moliyalashtirish  samaradorligining  asosiy  mezoni 

sifatida,  ko’p  hollarda,  ijtimoiy-iqtisodiy  tavsifdagi  natijalar  asos  qilib  olinadi, 

navbatdagi  vazifa  ushbu  xarajatlarining  ijtimoiy-iqtisodiy  natijalarini  baholash 

mezonlari  va  mexanizmini  ishlab  chiqish  zarur  bo’ladi.  Bu  esa  byudjet 

xarajatlarining samaradorligini aniqlashda bosh omil hisoblanadi; 



  yaxlit  byudjet  siyosatining  samaradorligi,  byudjet  tizimi  byudjetlarining 

xarajatlari  ijrosiga  bevosita  bog’liqdir.  Ayniqsa,  ijtimoiy  sohadagi  xarajatlarning 

zalvorli  yuki,  mahalliy  byudjetlarga  tushayotgan  hozirgi  bir  sharoitda  mahalliy 

byudjetlarining  barqaror  daromad  manbaini  shakllantirish  bo’yicha  islohotlarni 

yanada  chuqurlashtirishni  talab  qiladi.  Shuning  uchun:  hududlar  iqtisodiy 

salohiyatini  yuksaltirishning  asosiy  omili  sifatida  kichik  biznes  va  tadbirkorlikni 

yanada  rivojlantirish;  hududlarga  xorijiy  investitsiyalarni  keng  joriy  etish;  past 

rentabelli va iqtisodiy nochor korxonalarni sog’lomlashtirish va boshqalar; 



  soliqlarning  rag’batlantiruvchi  funksiyasini  oshirish,  xo’jalik  yurituvchi 

subyektlar  ixtiyorida  qoladigan  mablag’larni  qo’shimcha  ish  o’rinlarni  yaratish, 

texnik modernizatsiyalash va innovatsion faoliyatga yo’naltirilishini ta’minlash; 



  byudjet  mamlakat  iqtisodiyotining  asosiy  o’zagi  bo’lib  xizmat  qiladi. 

Iqtisodiyotni  modernizatsiyalash  sharoitida  byudjetni  ijtimoiy  yo’naltirilgan 

xarajatlarini  ta’minlash,  fuqarolarni  ijtimoiy  himoya  qilish  tizimi  manzilligini 

kuchaytirish  va  davlat  dasturlarini  mablag’  bilan  ta’minlash  mexanizmining 

samaradorligini oshirish maqsadga muvofiq bo’ladi; 



  moliyalashning  turli  manbalari  hisobidan  Tiklanish  va  taraqqiyot 

jamg’armasining resurs bazasini yanada mustahkamlash, resurslarini iqtisodiyotning 

real sektoriga yo’naltirish, korxonalarni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik 

qayta jihozlash jarayonlarini amalga oshirishda Jamg’arma rolini oshirish, strategik 

investitsiya loyihalarini birgalikda moliyalash zarur. 

---

69