25
2-BOB. O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI KONSOLIDATSIYALASHGAN
BYUDJETINING HOZIRGI HOLATI TAHLILI
2.1. Ijtimoiy sohalar va aholini ijtimoiy qo’llab-quvvatlash tadbirlarini
davlat byudjetidan mablag‘ bilan ta’minlash amaliyoti tahlili
O’zbekiston iqtisodiyotini rivojlantirish, iqtisodiy-ijtimoiy barqarorlikni
ta’minlash va milliy iqtisodiyotda investitsion faollikni rag’batlantirish davlat
byudjeti vazifalarida alohida o’rin egallaydi. Mamlakatimizda davlat byudjeti
daromadlari va xarajatlari bo’yicha olib borilayotgan byudjet siyosati hozirgi davr
talablariga javob beradi
25
. Ushbu moliyaviy asosning markaziy bo’g’inini davlat
byudjeti tashkil etadi. Davlat moliyasini sog’lomlashtirish, uning daromadlari va
xarajatlari mutanosibligini ta’minlash amalga oshirilayotgan byudjet-soliq tizimidagi
islohotlarning hozirgi bosqichida yanada muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Mamlakatimiz
iqtisodiyotining
turli
soha
va
tarmoqlarida
amalga
oshirilayotgan keng ko’lamli islohotlar samarasi yildan-yilga tobora ortib
borayotgani mustaqilligimiz taraqqiyotining dastlabki yillarida xalqimiz tanlab
olgan rivojlanish yo’li naqadar to’g’ri hamda puxta asosga ega ekanini, eng muhimi,
ularning negizida fuqarolarimizning hayotiy orzu-intilishlari va manfaatlari o’zini
yaqqol ifodasini topgani bugungi kunda ko’plab amaliy misollarda namoyon
bo’lmoqda. Harakatlar strategiyasining uchichni ustuvor yo’nalishi – “iqtisodiyotni
rivojlantirish va liberallashtirishning ustuvor yo’nalishlari”da
26
“viloyatlar, tumanlar
va shaharlarni kompleks va muvozanatli ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish, ularning
salohiyatidan samarali va optimal foydalanish”ga mo’ljallangan chora-tadbirlarni
amalga oshirishni nazarda tutadi. Jumladan, barcha hududlarni jadal rivojlantirish,
bunda alohida e’tibor rivojlanish darajasi nisbatan past bo’lgan tuman va
shaharlarni, eng avvalo, sanoat va eksport salohiyatini oshirish yo’li bilan jadal
25
Kasimova G. G’aznachilik sharoitida davlat byudjetini samarali boshqarish. “Iqtisodiyot va
innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 3, dekabr, 2016.
26
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi “O’zbekiston Respublikasini
yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasi to’g’risida”gi PF-4947-sonli Farmoni.
26
rivojlantirish hisobiga mintaqalar ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasidagi farqlarni
qisqartirish, subventsiyaga qaram tuman va shaharlarni kamaytirish va mahalliy
byudjetlarning daromad bazasini kengaytirishga qaratiladi
27
.
Davlat byudjeti xarajatlari tarkibida ijtimoiy sohaga yo’naltirilgan mablag’lar
YaIMning 31,5 foizini tashkil etgan. 2000-yillarga kelib ijtimoiy sohalarni yanada
qo’llab-quvvatlash, aholi turmush farovonligini oshirish yo’lidagi mamlakatimizda
amalga oshirilayotgan oqilona byudjet siyosati natijasida davlat byudjeti xarajatlari
tarkibidagi ijtimoiy sohaga yo’naltirilgan mablag’lar YaIMning 42,5 foizini tashkil
etgan. Har yili byudjetning salmoqli qismi ijtimoiy-madaniy tadbirlarni
moliyalashtirishga va aholini ijtimoiy himoya qilishga safarbar etiladi. Bu
mablag’lar davlatga ta’lim sohalarini rivojlantirish; fan va madaniyatni
rivojlantirish; aholining tibbiyot xizmatlariga bo’lgan minimal ehtiyojlarini
qondirish; aholini ijtimoiy jihatdan muhofaza qilish; ijtimoiy ta’minot darajasini
oshirish imkonini beradi.
Shunday qilib, iqtisodiyotni isloh qilishning asosiy ustuvor yo’nalishlari
bo’yicha chora-tadbirlarning amalga oshirilishi ijtimoiy soha tarmoqlarini
rivojlantirishga va aholi turmush darajasining asosiy ko’rsatkichlarini yaxshilashga
ijobiy ta’sir ko’rsatdi. Bu chora-tadbirlarning hayotga tatbiq etilishida davlat
byudjetining ijtimoiy funksiyalari ayniqsa, ravshan namoyon bo’ladi.
O’zbekiston hukumati mamlakatimizda kam ta’minlangan toifadagi aholi
sonini kamaytirish va jamiyatimiz hayotida insonparvarlik prinsiplarining yanada
rivojlanishiga ko’maklashish maqsadida Mingyillik rivojlanish maqsadlari borasida
ma’lum bir majburiyatlarni o’z zimmasiga olgan. Bugungi kunda mamlakatimizda
aholining samarali ijtimoiy muhofazasiga yo’naltirilgan maqsadli chora-tadbirlar,
shu bilan birga, barqaror iqtisodiy o’sish va bandlik sur’atlari aholi farovonligini
oshirishni ta’minlamoqda.
Davlat tomonidan moddiy ishlab chiqarish sohasi va uy-joy-kommunal
xo’jaligiga qilinadigan xarajatlar mamlakat iqtisodiyotini moliyalashtirish
27
O’rta muddatli byudjet. Namangan shahar byudjeti misolida: uslubiy qo’llanma /
I.Mamadjanov. – Toshkent: “Baktria press”, 2017. 5-b.
27
xarajatlariga kiradi. Bunda byudjet mablag’lari vazirliklar, idoralar va korxonalarga
ishlab chiqarishni kengaytirish bo’yicha xarajatlarga, takror ishlab chiqarishni
ta’minlashga , operatsion xarajatlarga va boshqa xarajatlarga beriladi.
Mamlakat iqtisodiyotini moliyalashtirish xarajatlari vazirliklar, idoralar va
korxonalar bo’yicha rejalashtiriladi hamda bir vaqtning o’zida ma’lum maqsadlarga
mo’ljallanganligi bo’yicha ko’zda tutiladi. Byudjet daromadlarini rejalashtirish
iqtisodiyotdagi boshqa makroiqtisodiy ko’rsatkichlarni prognozlashtirish bilan
hamda bu jarayonda qatnashuvchi vazirlik va idoralarning o’zaro hamkorlikdagi
faoliyatiga bevosita bog’liq
28
. Bunda byudjet mablag’larining asosiy qismi
iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlariga, ya’ni sanoat, energetika, qishloq xo’jaligi va
transportga yo’naltiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
