Papalar va Imperatorlarning investiture uchun kurashi-klyuniychilik harakati va Grigoriy VII islohotlari

Nazorat savollari

1. 
   Papalar va Imperatorlarning investiture uchun kurashi-klyuniychilik harakati va Grigoriy VII islohotlari.
   
2. 
   Angl-sakslarning ijtimoiy tuzmi. Feodallashuv jarayoni.
   
3. 
   IX-XI asrlarda Fransiyaning iqtisodiy tuzmi.
   

Javoblar

1. 
   XI asrning ikkinchi yarmida avj olgan papalikning imperatorlik hokimiyati bilan hukmronlik uchun kurashi Germaniyaning keyingi siyosiy taraqqiyotiga katta ta’sir ko’rsatdi. Uning natijalari nemis feodal davlatining markazidan qochuvchi kuchlarining foydasiga xizmat qildi. Dunyoviy hokimiyat va cherkov ziddiyatlari hukmron sinf ichidagi ziddiyat edi. Buning ustiga feodallarning bir qismi ruhoniyatning boshqa qismi dunyoviy magnatlarga nisbatan cheksiz boy ta’sirli va madaniyatliroq edi. Ruhoniyat nafaqat yerning ulkan massiviga egalik qilardi, balki imtiyozli tabaqa ham edi. Feodallar dunyo tarqoq va parchalanib ketgan bir paytda ruhoniyat markazlashgan tartibli otryad edi. Imperatorlik va papalik kurashining nuqtasi g’oyaviy ilhomchisi Burgundiyadagi Klyuni abbatligi bilan klyuniychilik harakati edi. Ko’plab rohiblar ma’lumotsiz edilar. Ruhoniylarni tayyorlash cherkov ehtiyojlariga javob bermasdi. Bu sharoitda cherkovning ahvoliga uning omma orasida obro’sining darz ketishiga xavf solardi. Qolaversa diniy feodallar ham hayot kechirishar, ular qal’alarda yashar, ov qilar, urush olib borar, xotin olishar, ko’pchiligining ham nikohiy, ham nikohsiz bolalari bor edi. Obro’sini yo’qotayotgan cherkov dunyoviy feodallarga ham kerak emas edi. Mana nima uchun uzoqni ko’ra bilgan, ma’lumotli cherkov a’zolari orasida islohot rejasi pishib yetildi. Bu islohotlar bayroqdori bo’lib Klyuni abbatligi chiqdi.29 Klyuniychilar cherkov tartiblarini mustahkamlash, ruhoniylarni tayyorlashni kuchaytirish uchun jon kuydirardilar. Cherkovning ma’naviy obro’sini ko’tarish klyuniychilarning qat’iy tartibi hisoblanardi, ya’ni cherkov xizmatlarida dunyoviy manfaatlar va ishi bo’lmasligi kerak. Klyuniychilar faol tarzda ruhoniyat tomonidan dunyoviy kishilardan olinadigan investituraga qarshi chiqdilar. Feodal huquqlar instituti investitura deb nomlangan, uning mohiyati feodni berishda edi. Investiturani kafolatlovchi senyor, investiturani oluvchi – vassal edi. Muqaddas Rim imperiyasida yepiskoplar imperatorning vassallari bo’lib, uning qo’lidan investiturani olishardi. Klyuniychilar harakatining obyekti bo’ldi. Ular ruhoniyat investiturani faqat cherkovdan olishi kerak, boshqacha aytganda yepiskoplar – cherkov vassallaridir degan tamoyilni ko’rib chiqishdi. XI asrda klyuniychilar ulkan muvaffaqiyatlarga erishdi.
   

1073-yilda Gildebrand Grigoriy VII nomi ostida papalik taxtini egalladi. O’z qarashlarini u 1075-yilda «Papaning amri» deb nomlangan cherkovning dunyoviy hokimiyati dasturida nashr ettirdi. Grigoriy VII ning nazariy da’volari ko’p hollarda kardinal Gumbert g’oyalari bilan tayyorlangan. Gumbert klyuniychilar kongressiga kiruvchi monastirlardan birida o’z davriga ko’ra yaxshi bilim olgan edi. 1048-yilda Rimning oliy ruhoniysi etib tayinlangan yepiskop Bruno uni o’zi bilan Rimga olib ketdi. Kardinal Gumbert 1054-yilda Vizantiya patriarxi Mixail Krulariy va uning atrofidagilarini la’natlagan. Konstantinopoldagi elchilikka rahbarlik qilish bilan nom qozondi. U o’zining o’limiga qadar (1061-yil 5-may) cherkov islohotlarini bu faol tarafdori papalik siyosatiga faol ta’sir ko’rsatib keldi. U o’zining «Simonistlarga qarshi» traktatida kim imperatorni ulug’lasa, papalikni haqoratlagan bo’ladi degan edi.31 «Dunyoviy hokimiyat» deydi u «Insoniyatning tashqi tashkilotlari a’zolariga tegishli bo’lgan narsalar bilan shug’ullanmog’i lozim. Xalq faoliyati cherkov foydasiga xizmat qilmaydigan qirralarga bo’sunishga majbur emas.»

2. Ilk angl-saks korolliklarida uzoq vaqt urug'chilik munosabatlarining saqlanib qolganligi sezish mumkin. Angl- sakslarda ham franilarga o'xshash. "Sali hokimyati" dek erkin kishilar - kyorllar aholining asosiy ommasini tashkil etgan. Bular mustaqil dehqonlar bo'lib, Gayda deb atalgan katta- katta yer uchastkalariga ega edilar ( ba'zi korolliklarda harbir kyori oilasiga tegishli katta chekerning miqdori 120 ak yoki bizning hisobimizcha 20 gektar kelar edi.) Kyorlning vergelodi - 200 ishllint edi. Zadagon - Erlning vergelodi esa dastlab faqat 400 shillint bo'lsa, keyincha 600 shillinga, undan keyin yana oshib 1200 shillinga yetdi. Angl-saks hokimyatlarida Kyorllardan tashqari, "yana letlar" yoki uillar tilga olindi. Bular o'z ahvoli jihatidan franilitlarga o'xshash yarim erkin kishilar edi. Ular ma'lum shartlar asosida yerlarni ijaraga olib ishlar edilar. Ularning vergelodi 80 shillintga yaqin edi. Letlar ko'pchiligi ritaniyaliklar bo'lib ularning bir qismi xovli xizmatkolari bo'lsa, bir qismi obrokchi qo'liar edi.

Angl-saks jamiyatida jamoa va boshqa mahaliy boshqaruv organlari juda ko'p bo'lgan. Bularning asosiy qishloq-tun edi. qishloq jamoasi yig'ilishlar - galimot chaqirib turar, uni onsakol boshqara edi. Yuzboshilar majlisi chaqirilib, unda sheriflarning hisobotlari tinglanar edi.

Bundan tashqari, korol huzurida vitenagemot - ("donola kengashi") butun birlashgan korollik zadagonlarining kengashi chaqirilib turar edi.

Vitenagemot korol hokimyatini butunlay cheklab qo'ygan edi. U qonunlarni tasdiqlardi va mamlakatning oliy sud organi edi. Korollarni saylash va biror gunoh qilib qo'ysa, o'rnidan turish ham vitenagemont qo'lida edi. U tasdiqlashicha, korolning hech qanday amalga oshmas edi.

VIII va IX asrlarda, ayniqsa X asrda angl-sakslarning patriarxal jamoa tartiblari tobora tushkunlik sari yuz tutdi. Bu paytda ham korolning ta'sii bo'lib, korol maxsus yomenlar berib, yerni dunyoviy zadagonlarga va cherkovga xususiy mulk sifatida bera boshladi. Dehqonlar ye mulklari bilan 1 falklend ) unga qarama -qarshi o'laroq, mamlakatda pomeshcheklar mulki (bohlend) ham mavjud bo'lib, u bi qancha imtiyozlarni o'z qo'liga olgan edi, yani dehqonlarni sud qilish va ulardan soliqlar olish.

IX- X aslarda dehqonlarning chek yerlari maydalanib gaydalar - virgatalarga almashtiriladi yana (virgata - gaydaning to'rtdan bir qismi edi).

Dehqonlar zimmasiga judako'p og'irliklar tushar edi. Daniyaliklar hujumini qaytarish qo'shinlar safmi to'ldirish, ko'prik, burg, yo'l quilishi "daniyalikla puli" ritsalar ta'minoti va hokazo.

Angliyada VII-VIII asrlarda ancha ko'payi 930 yilda Etelstan (Alfredning nevari) har bir ekin kishiga o'zi uchun bi xo'jayin ( Angl- sakscha "Lord", bu termin fransuzcha "senor" degan terminga tog'ri keladi.) topib olishni buyurdi. Dehqonlarning katta yer egasiga qaramligi immunitet tarzida rasmiylashtirdi. Katta yer egalariga kiy imtiyozla berildi. Xususiy sud qilish hukmi soka deb, xususiy sud qilingan dehqonlar sokmenlar deb atalardi.

Yerdor lordlar manorlar deb atalgan. Ularning ixtiyorlarida qullar, krepostnoy dehqonlar bo'lgan. XI asrlarga kelib ilgarigi kyorllar o'rnida genitlar va geburlar paydo bo'ladi.

Genitlar- xususiy yer egasi bo'lib, qisman korolga, qisman yonidagi lordlarga soliqlar to'lab turuvchi erkin dehqonla edi. Geburlar esa o'z yeri bo'lmay, pomeshchiklarning yerida dehqonchilik qilib, unga yil bo'yi har xafita uch-to'rt kun burchini о'tab beruvchi va bundan tashqari lordga moya, g'alla, pul shaklida turli xil soliqlar to'lab turuvchi dehqonlar edi.

Kassetlar - bularning kichik bir parcha yeri va kulbalari bo'lib, bula evaziga uncha katta bo'lmagan barigina majburiyatlarni bajarar edilar.

Normannlar istelosi vaqtida angl-sakslarda feodallashuv jarayoni to'liqtugamagan edi. Shimoliy - Sharqiy Angliyada erkin dehqonlar ("Erkin kishilar”) ham juda ko'p edi. "Daniyaliklar mintapasidagi dehqonlar o'z mustaqilligini birmuncha saqlab qolgan edi.

3.Savdo-sotiq munosabatlari shahar bilan qishloq doirasidan chiqib, shaharlar aro keng savdo-sotiq munosabatlariga aylandi.

Bu shaharlar o'zaro munosabatlaridan tashqari, Vizantiya va Arab Sharqining ayrim savdo markazlari bilan savdo-sotiq aloqalari bog'ladilar.

O'rta dengiz savdosida ayniqsa Italiyaning Genduya, Amalfi, Piza, Venesiya shaharlari alohida ajralib turardi.Sharq bilan savdo-sotiq ishlarini rivojlantirishda Janubiy Fransiya shaharlari: Marsel, Arel, Narbonna ham asosiy rol o'ynadi. Katoloniya markazi Barselona ham muhim o'rin egalladi

Shimoliy dengiz bo'yida Niderlandiya ham ajralib turdi. Niderlandiya va Germaniyada -Gent, Bryugge, Ilr, Arras, Bryusel, Kyolin shaharlari, Italiyada Milan va Florensiya shaharlari savdo-sotiqda yetakchilik rolini o'ynadilar.

O'rta dengiz shahrlari doimiy, hatto XII asrlargacha yetakchilik qilib keldilar.

Eng qimmatbaho buyumlar G'arbiy Yevropaga Sharq mamlakatlaridan kelar edi. Buyuk Karl zamonidayoq mohir hunarmandlar mavjud bo'lib ular endi qishloq xo'jalikda band qilinmagan.

Ayni shu vaqtlarda elma-el kezib yuruvchi sayyor hunarmandlar ham paydo bo'la boshladi.

Ular aslida dehqonlar bo'lib ,ular bu ishni qishloq xo'jaligi mavsumi bo'lmagan paytlarda bajarar edilar.

Ilk O'rta asrlardagi mol ayirboshlash (savdo qilish ) pomestyelarning yoki dehqonlarning ehtiyojlarini qondirgandan keyin ortib qolgan mahsulotlarni bozorga chiqarib sotishdan iborat bo'lardi.

Qirol yerlari muhim savdo yo’lalri ustida jaylashganligi sababli, u o’z xazinasini savdogarlardan boj olish hisobiga to’ldirardi.

Qirol daslab o’z yeridagi vassalarini bo’ysidirdi.

Qirol o’z yerlarini qo’shni yerlarni sotib olish yoki bosib olish evaziga kengaytirar edi.