Пахта толасининг олиниши

11-Laboratoriya mshg’loti
Ip sifatini bashоrat qilishning zamоnaviy usullari

Laboratoriya ishining maqsadi: Ip nisbiy uzish kuchini hisoblashda prof. А.N. Solovyov formulasi.
Topshiriq

1. 
   Ip nisbiy uzish kuchini hisoblashda prof. А.N. Solovyov formulasi qo’llanilishi bilan tanishing.
   
2. 
   Berilgan ip asortimenti uchun nisbiy uzish kuchining hisobiy qiymatini aniqlang va me`yoriy xujjat ko’rsatkichlari bilan qiyoslang.
   
3. 
   CSP va Rkm ko’rsatkichlarini aniqlash orqali ip pishiqligini bashorat qilishni o’rganing.
   

Uyda: Laboratoriya ishi bo’yicha hisobot tayyorlang.


Аsosiy ma`lumotlar
O’qituvchi talabalarni saralanma tuzish qoidalari bilan tanishtiradi. Ma`lum sifat ko’rsatkichlariga ega bo’lgan ip yigirish uchun tipli saralanmalar ishlab chiqilgan. Ushbu saralanmalardan foydalanib zarur bo’lgan assartimentdagi ip eigirish uchun tipli aralashma tanlanadi va uni professor А.N. Solovyov formulasidan foydalanib tekshiriladi.
Belgilangan sifatga ega bo’lgan ipning fizik-mexanik xossalari doimiyligini ta`minlovchi turli markadagi tolalar aralashmasi saralanma deb ataladi.
Tolalar fizik-mexanik xossalari doimiyligini ta`minlovchi aralashmadagi tolalarning o’rtacha qiymatlarini prof. А.N. Solovyov formulasiga quyiladi.
Paxta ipining nisbiy uzish kuchini hisoblash uchun prof. А.N. Solovyov formulasi qo’llaniladi:

Bu erda:
R_ip - ipning nisbiy uzish kuchi, sN/teks;

R_ar - aralashma tolalarining uzish kuchi, sN;
T_ar - aralashma tolalarining chiziqiy zichligi, teks;
Н₀ - solishtirma notekislik ko’rsatkichi (qayta tarash sistemasi uchun Н₀=3,5  4,0; karda sistemasi uchun Н₀=4,5  5,0);
T_ip - ipning chiziqiy zichligi, teks;
L_ar - aralashma tolalarining shtapel uzunligi, mm;
 - mashinalar holatiga bog’lik koeffitsient. Аgar mashinalar a`lo holatda bo’lsa, =1,1; yaxshi holatda bo’lsa, =1,0; qoniqarli holatda bo’lsa, =0,9;
k - ip pishitilishiga tuzatma bo’lib, amaliy ( ) va kritik ( ) pishitish koeffitsientlari farqiga qarab tanlanadi;

- ma`lumotnomadan ipning turiga, chiziqiy zichligiga va tolaning shtapel uzunligiga qarab tanlanadi;
- kritik pishitish koeffitsienti bo’lib, quyidagi formula yordamida aniqlanadi.

Misol: T=25 teks trikotaj ipining nisbiy uzish kuchini hisoblash.(5-laboratoriya ishidagi aralashma tolalarining ko’rsatkichlari ishlatiladi).
Karda yigirish sistemasi uchun Н₀ =5,0 deb, =36,3 va =1,0 deb, qabul qilamiz
Ipning kritik pishitish koeffitsienti ni hisoblaymiz.


Ma`lumotnomadan k ning qiymatini tanlaymiz k =0,99.
Ipning hisobiy nisbiy uzish kuchini aniqlaymiz.


sN/teks
sN/teks
Xulosa:
Saralanma to’g’ri tanlangan va u ipning sifat ko’rsatkichlarini belgilangan me’yor talabini ta`minlaydi.
CSP ko’rsatkichi bo’yicha ip pishiqligini bashorat qilish
CSP (COUNT STRENGTH PRODUCT) ko’rsatkichi bo’yicha ip pishiqligini bashorat qilish HVI 900 va SPINLAP tizimlari joriy qilinganidan so’ng keng tarqaldi. Bu tizimlarda tolaning sifat ko’rsatkichlari baholanadi (tola uzunligi, pishiqligi, uzunlik bo’yicha bir xilligi, mikroneyri, rangi, uzishdagi uzayishi, ifloslik darajasi va boshqalar).
CSP ko’rsatkichi ip va tola o’rtasidagi bog’liqlikni ifodalaydi. Qiymati SITRA (Janubiy Hindiston to’qimachilik tadqiqotlari markazi) meyorlashtirilgan ma`lumotlarida dag’al, yarim dag’al, o’rta, ingichka, o’ta ingichka paxta tolalari uchun uning qiymatini hisoblash tartibi ko’rsatilgan.
Аgar HVI ko’rsatkichlaridan tolaning o’rtacha uzunligi ma`lum bo’lsa, CSP quyidagi formula yordamida topiladi.
Karda ipi uchun

Qayta tarash ipi uchun



Bu erda:
-tolaning o’rtacha uzunligi, mm,
- tolaning nisbiy uzish kuchi, sN/teks
-mikroneyr ko’rsatkichi
-ipning inglizcha nomeri
- qayta tarash tarandisi, %
Paxta ipi pishiqligini bashorat qilishda shuningdek uzilish uzunligidan, ya`ni R_km dan ham foydalaniladi. Mazkur ko’rsatkich USTER xalqaro standartiga kiritilgan. Nisbiy uzish kuchi R bilan R_KM ko’rsatgichi o’rtasidagi o’zaro bog’liqlik quyidagicha ifodalanadi:
sN/teks
SITRA tavsiyasiga ko’ra R_KM empirik formula yordamida hisoblanadi

tolaning sifati indeksi
L, R_{ar ,}M HVI tizimida aniqlangan aralashma tolalarining ko’rsatkichlari.