P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

III.  SEZGILAR  SOHASIDAGI  BA’ZI  BIR  QONUNIYATLAR 

Sezgilaming  hosil boiish  tezligi va davom  etish  muddati

Sezgilar biror-bir sezgi organining qo'zg'alishi natijasida hosil bo'ladi. 

Ammo  qo'zg'ovchi  retseptorga  ta’sir eta  boshlashi  bilanoq,  darrov  sezgi 

tug'ilavermas  ekan:  qo'zg'ovchi  ta’sir  eta  boshlagandan  bir  necha  vaqt 

keyingina sezgi  hosil  bo'ladi.  Turli  sezgilarda bu vaqt  0,02 soniyadan  0,1 

soniyagacha  boradi.  Shunday qisqa vaziyatni  biz,  odatda,  payqamaymiz. 

Sezgi  hosil  bo'lgach,  ma’lum  muddat  davom  etadi.  Sezgilar davom  etish 

muddatiga  qarab,  qisqa  va  uzoq  muddatli  sezgilarga bo'linadi.  Masalan, 

yalt  etib  chaqnagan  bir uchqun  yorug'ligini  sezish yoki yerga tushib  ket- 

gan  qalam  tovushini sezish  qisqa muddatli sezgilardan hisoblanadi.  Kun­

duzgi  yorug'likni  sezish,  zavodning yangrayotgan  gudok  ovozini  eshitish 

uzoq  muddatli  sezgilardandir.  Sezgilaming qancha muddat  davom  etishi 

tashqaridagi  narsalarning  sezgi  organlariga  nechog'li  uzoq  ta’sir etishiga 

bog'liq.  Narsa  ta’sir  etib  turar  ekan,  tegishli  sezgi  ham  bo'ladi.  Ammo 

narsaning ta’sir eta  boshlashi va sezgining hosil  bo'lishi  bir vaqtga to'g'ri 

kelmagani  singari,  narsa ta’sirining to'xtashi va sezgining yo'qolishi  ham 

mutlaqo  bir  vaqtga  to'g'ri  kelmaydi.  Narsa  ta’sir  etmay  qo'ygani  holda 

sezgi  yana  bir  necha  vaqt  davom  etaveradi.  Toming  ovoz  chiqarishi 

to'xtatilganiga  qaramay,  tovushni sezish  yana  bir necha vaqt  davom  eta­

di.  Bunday  xayollab  qolgan  sezgilar