P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

chegaradan  tashqari  tormozla­

nish 

deyiladi. Masalan, itda tovushga javoban so'lak ajralish shartli refleksi 

paydo qilingan deylik; agar tovush kuchi haddan tashqari oshirilsa, so'lak 

chiqishi  kamayadi  va vaqtincha to'xtab  ham  qoladi.

Bu  hoi  tormozlanish jarayoni  qo'zg'alish jarayoniga  haddan  tashqari 

zo'r  kelishi  munosabati  bilan  ro'y  beradi  va  bosh  miya  po'stining  hu- 

jayralarini  yemirilishdan  saqlaydi.

Shartli tormozlanish ichki tormozlanish 

deb ham ataladi.  Bu tormoz­

lanish  muayyan  sharoitda  hosil  bo'ladi,  namoyon  bo'ladi  va  yo'qoladi, 

bunday tormozlanish  faqat  bosh  miya  po'stiga xos jarayondir.

l.P.  Pavlov  shartli  tormozlanishning  biologiya  jihatidan  juda  katta 

ahamiyati borligini  ta’kidlaydi.  Bu tormozlanish  «organizmning tevarak- 

atrofdagi sharoitga yuqori  darajada  moslanishi  yoki  boshqacha aytganda, 

organizmning  tashqi  muhit  bilan juda  nozik  va  aniq  muvozanatlanishi» 

demakdir (4-tom,  118-bet).

Shartli  tormozlanish  turlaridan  biri