P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

xotiraga  keltirish 

deyiladi.

K u z a tish la rd a n   m a ’lum   b o 'lg a n id e k ,  ixtiyorsiz  esd a  q o lg a n   k ito b   m a t- 

ni,  ixtiyoriy  esga  o lib   q o lingandagiday  t o ‘liq  va  an iq   esga  tu sh m a y d i.  Bu 

faqat  keyinchalik esga tushirish m aqsadini k o 'z la m a y  ixtiyorsiz esd a qoldirish 

xususiyatlari  b ila n g in a   em as,  balki  ixtiyorsiz  esda  olib  q o lin g a n   n a rsa n i 

keyin  esga  tu sh irish n in g   o 'z ig a   xos  xususiyatlari  b ila n   h a m   izo h lan ad i.

IV.  ESDA SAQLASH VA  UNUTISH

Id ro k   q ilin g a n   n a rsa la r  m iy a m iz d a   o 'r n a s h ib   q o lish i,  e s im iz d a   tu rish i 

tufayli  tu rli  u su ld a   esim izga  tu sh ish i  m u m k in .

E sd a  saq lash   d e y ilg a n d a ,  ilgari  tu g 'ilg a n   ta a s s u ro t,  fik r,  h is -tu y g 'u   va 

is h -h a ra k a tla rn in g  jo n la n ib ,  ta k ro rla n ib   tu ris h g a   m oyillik  p a y d o   qilishi  va 

m u s ta h k a m la n is h in i  tu sh u n a m iz .  A n a   s h u n d a y   m o y illik n in g   h o sil  b o 'lis h i 

va  m u sta h k a m la n ib  qolishiga sabab n e rv  sistem asin in g  p lastik lik  d eb  ataluv- 

chi  a lo h id a   x u su siy atg a  ega b o 'lis h id ir.  S h u n in g  u c h u n   h a m   n e rv  s is te m a ­

si  ilgari  b o 'lib   o 'tg a n   ta a ssu ro tla rn i  ta k ro rla s h g a   (tik lash g a)  ta y y o r  tu ra d i.

l.P .  Pavlov:  « M u sta h k a m   q a ro r to p g a n   y angi  n erv  b o g 'la n is h la ri  u z o q  

v aq tg a ch a  sa q la n ib   q o lad i» ,  —  d eb   ta k r o r - ta k r o r   u q tirib   o 'tg a n   ed i.

E sd a  tu tis h   h a q id a   g a p ira r  e k a n m iz ,  x o tira d a   q o lg a n   m ate ria !  q ay 

d a ra ja d a   va  q a c h o n g a c h a   u n u tilm a s d a n   e s d a   saq la n ib   tu r a   o la d i,  d eg an  

savol  tu g 'ila d i.

M a te ria ln in g  q a n d a y  va  q a n c h a   vaqt  e s d a   saq lan ib  tu ris h in i  b iz  m a te ­

rialni  qay  d a ra ja d a   eslay  o lish im izg a  q a ra b   b ila   o lam iz,  x o lo s.  Esga  tu -  

shish  h a q id a   g a p irilg a n d a ,  k o 'p in c h a ,  esga  tu sh irish n in g   fa q a t  b ir   xilini, 

y a ’ni  ixtiyoriy  esga  tu sh irish n i  k o 'z d a   tu tila d i.  A m m o   ix tiy o riy   esga  t u ­

sh irish   en g   k o 'p   k u c h   s a rf q ilish n i  ta la b   e ta d ig a n   ja ra y o n   b o 'lg a n lig id a n  

va,  shu  b ila n   b irg a ,  bizga  x u d d i  sh u   p a y td a   k e ra k   b o 'lib   q o lg a n   m a te ria l, 

o d a td a ,  d a rro v   esg a   tu s h a v e rm a g a n lig id a n ,  sh u n d a y   b ir   fikr:  esga  o lib  

q o lin g an   m a te ria ln in g  b ir qism i  (b a ’z a n   k o 'p i)   g o 'y o   ta m o m ila   u n u tila d i, 

d eg an   fik r  tu g 'ila d i.

---

S hu  sab ab li,