P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

sezgining  yuqori  che­

garasi 

deyiladi.

Shunday qilib,  qo'zg'alish  kuchining o'zgarishi  bilan  sezgi  kuchining 

o'zgarishi  o'rtasida  parallellik  va  to'g'ri  proporsionallik  yo'q  ekan. 

Qo'zg'alish  kuchiga  nisbatan sezgi kuchi sekinroq o'zgarar ekan.  Bunday 

hodisalaming  fiziologik  sababi,  aftidan,  shunday bo'lsa  kerakki,  ma’lum 

bir  qo'zg'ovchining  kuchi  sezilar-sezilmas  o'zgarganda  hosil  bo'lgan 

qo'zg'alish  ayni  shu  qo'zg'ovchining  kuchi  ma’lum  darajaga  yetmagun- 

cha  dififerensiallanmaydi,  ya’ni  sezgining  o'zgarganligi  bilinmaydi,  farq 

qilinmaydi.  Farq qilish  chegaralari qo'zg'alish  kuchiga bog'liq bo'lishdan 

tashqari,  boshqa  sabablarga  ham  bog'liq.  Masalan,  eshitish  sezgilarida 

farq qilish chegaralari tovushning balandligiga bog'liq bo'lsa, ko'rish sezgi­

larida  ranglarni  (va  tuslarni)  ajratishga,  taktil  sezgilarda  tegish  nuqtalari 

o'rtasidagi  masofaga  bog'liq.

Qo'zg'alishning o'zgarishiga qarab, sezgining o'zgarishi  haqidagi  ma­

salani birinchi marta XIX asrning ikkinchi yarmida Germaniyada fiziolog 

Veber bilan  fizik  Fexner tajriba qilib tekshirdilar.  Veber ko'pgina tajriba- 

laiga  asoslanib  shuni  aniqladiki,  sezgi  salgina,  bilinar-bilinmas  darajada 

ortishi  uchun qo'zg'alish kuchi ma’lum miqdorda o'zgarishi kerak.  Lekin 

bu  miqdor oldingisiga  qaraganda,  muayyan  nisbatda  o'zgarishi  lozim.

Fexner  Vebeming  tekshirishlarini  davom  ettirdi.  U  qo'zg'ovchining 

o'zgarishi bilan sezgi o'zgarishi o'rtasidagi nisbatga doirtekshirishlarining

---

natijalarini quyidagicha ifodaladi: