P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

III.  KO‘NIKMA VA  MALAKALARNING  TURLARI

0 ‘qituvchilar  hosil  qilgan  ko'nikma  va  malakalami  uch  turga  bo'lish 

mumkin:  ta’lim,  unumli  mehnat  va  sport  sohasiga  doir ko'nikma  hamda 

malakalar.

1.  Ta’Iim  sohasiga  doir  ko'nikma  va  malakalar

Maktabdagi  o'qishning  hamma  bosqichlarida  har  bir  predmetni 

o'zlashtirish bilan birga,  bir qator o'quv  malakalarini egallash  ham talab 

etiladi.

O'qish  jarayonida  o'quvchilar  dastawal  yozish,  o'qish  va  hisoblash 

ko'nikmasi hamda malakasi hosil qilishlari kerak bo'ladi.  Bu ko'nikma va 

malakalar dastlabki, ya’ni boshlang'ich ko'nikma va malakalar hisoblana­

di.  Keyinchalik,  ana  shular  asosida  orfografiya  va  matematika  sohasida 

murakkab  ko'nikma  va malakalar hosil  qilinadi.

Ta’limiy  ko'nikma  va  malakalar  hosil  qilishda  o'quvchilaming  aqliy 

faoliyatlari,  ayniqsa,  katta  o'rin  tutadi.  Bunday  ko'nikma  va  malakalar 

hosil qilish jarayonida o'quvchilar juda ko'p narsalarni kuzatishlari, o'ylab 

ko'rishlari,  eslarida  olib  qolishlari  va tasawur etishlari  lozim  bo'ladi.

Juda ko'p ta’limiy ko'nikmalarda, ayniqsa, orfografiya va matematika 

sohasidagi  ko'nikmalarda  qilinadigan  ish,  asosan,  aqliy  mehnatga  ega 

bo'ladi.  Lekin  bir qator ta’limiy ko'nikma va  malakalarda  (masalan,  yo­

zish,  chizmachilik,  rasm  kabilarda)  muskul  harakatlari  ham  asosiy  rol 

o'ynaydi.  Ta’limiy  ko'nikma  va  malakalarning  tarkib  topishi  zo'r  diqqat 

va iroda  talab  etadi.

O'quvchilaming  ayrim  hollarda  orfografiya  jihatidan  savodsizligiga 

(grammatika qoidalariga doirbilimlari bo'lsa ham) xatolarni tuzatish uchun 

yetarli  diqqat  qilmasliklari  sabab  bo'ladi.  Ta’limiy  ko'nikma  va  malaka­

larda  avtomatlashish  hech  qachon  to'la  bo'lmaydi  va  to'la  bo'lishi  ham 

lozim emas.  Bunday ko'nikma va malakalarda avtomatlashish, ko'pincha, 

faqat  qilinadigan  ishning sodda  elementlariga  qaratilgan  bo'ladi.