P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

Klassifikatsiya  va  sistemaga  solish

Atrofdagi olamni bilish uchun bitta  narsani  emas, balki  ko‘pchilik va 

xilma-xil narsalarni o'rganishga to‘g‘ri keladi. Shu sababli o'rganish uchun 

qulaylik tug‘dirish maqsadida, shuningdek, amaliy maqsadlarda mana shu 

ko'pchilik  narsalarni  guruhlarga  — turkumlarga  bo'lishga  to‘g‘ri  keladi. 

Ko‘pchilik  narsalarni  (narsalarni  va  hodisalami) guruhlarga bo'lish 

klas­

sifikatsiya 

yoki turkumlaiga bo‘lish deb ataladi.  Har bir guruhdagi muayyan 

narsaga xos bo‘lgan biror belgiga qarab, shu narsalar turkumlarga bo'linadi. 

Narsalarning umumiy belgisi borligi ularni biror jihatdan bir-biriga o'xshash 

qilib qo'yadi. Masalan, kutubxonada kitoblar muqovasiga, formatiga, maz­

muniga  va  shu  kabi  belgilariga  qarab  turkumlarga  bo'linishi  mumkin. 

O'quvchilami,  odatda,  yosh  yoki jinsiy  belgilari  bo'yicha,  ulgurishlariga 

va shu  kabilarga  qarab turkumlarga  bo'ladilar.

Turkumlarga  bo'lish  uchun  asos  qilib  olingan  belgi  turkumlarga 

bo'lishning 

asosi 

deb ataladi.

Sistemaga solish shundan iborat bo'ladiki, bunda ayrim narsalar, faktlar, 

hodisalar va fikrlar muayyan tartibda makondagi, vaqtdagi tutgan o'rniga 

qarab yoki mantiqiy tartibda joylashtiriladi. Shu sababli makoniy xronologik 

va mantiqiy belgilar asosida sistemaga solish turlari  ajratiladi.  Mebelning 

xonadagi joylashtirilishi,  daraxtlarning  boqqa  o'tqazilishi  makoniy  siste­

ma namunasi bo'la oladi. O'tmishda bo'lib o'tgan voqealaming xronologik 

tartibda joylashtiril ishi  shu  voqealaming  vaqtiga  qarab  sistemaga  solish 

namunasi  bo'la  oladi.  Matematikaga,  falsafaga,  mantiqqa  doir  darslik- 

larda  ilmiy  materialning  joylashtirilishi  mantiqiy  sistemaga  solishning 

namunasidir.

Sistemaga  solish,  odatda,  turkumlarga  bo'lish  asosida  o'tkaziladi  va 

mana shu  turkumlarga bo'lishning yakuni  desa bo'ladi.

*   *   *

Xulosa chiqarish  tafakkurning spetsifik fikr yurituvchi operatsiyasidir, 

lekin hukmlar masalasini bayon qilayotganimizda bu operatsiya to‘g‘risida 

gapirish  maqsadga  muvofiqroq  bo‘ladi.

---