P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

27-rasm.

Mos  nuqtalar.

Barmog'imizni  ipga  tekkizmoqchi  bo‘lib 

urinsak, tekkiza olmaymiz. Xuddi shu ipga ikka- 

la ko'zimiz bilan qarasak, ip bilan devor orasid­

agi  masofani  aniq ko'ra va barmog'imizni  ipga 

bexato  tekkiza  olamiz.  Shuningdek,  bir  ko‘- 

zimizni  yumib  turib,  nina  ko'ziga  ip 

o'tkazmoqchi  bo'lsak,  qiynalamiz.

Uchinchi  o'lchovni  (uzoqdalik,  chuqurlik- 

ni)  binokulyar idrok qilishda  ko'zning konver- 

gensiyasi,  ayniqsa,  katta  ahamiyatga ega.

Konvergensiya ma’lum bir narsaga qaragan­

da,  ikkala ko'z soqqasining qanshar tomon ba­

ravar burilishidir. Ikkala ko'z soqqasi ana shun­

day  burilganida  ko'rish  o'qlari  biz  qarab  turgan  narsaning  o'zida  bir- 

birini  kesib  o'tadi.

Idrok  qilinayotgan  narsa  qanchalik  yaqin  tursa,  ko'z  soqqalari  bir- 

biriga,  ya’ni  qanshar  tomonga  shunchalik  yaqin  buriladi,  ko'rish  o'qlari 

ham bir-birini shunchalik yaqin kesib o'tadi.  Sechenov ta’biricha,  ko'rish 

o'qlari  «qamrab  oluvchilar»  bo'lib,  biz  qarab  turgan  narsa  bizga  yaqin- 

lashgan  sari,  «ko'rish  o'qlari  ham  ko'zimizga  yaqinlashadi,  narsa  uzoq- 

lashgan  sari,  ko'rish  o'qlari  ham  ko'zimizdan uzoqlashadi».

Ko'zlarimizning konvergensiyasi, ayniqsa, masofani, yiroqni, chuqur- 

likni  eng  aniq,  raso  idrok  qilishga  imkon  beradi,  chunki  konvergensiya 

vaqtida  asosiy  o'rinda  turgan  ko'rish  analizatoriga  harakat  analizatori, 

ya’ni ko'z muskullarining ishi qo'shiladi.  Biz qarab turgan narsalar yuziga 

tushgan  ko'lankalar  masofani,  chuqurlikni,  relyefni  idrok  qilishda  katta 

rol  o'ynaydi.

Bundan  tashqari,  uchinchi  o'lchovni  ikki  ko'z bilan  (binokulyar)  id­

rok etishda eng ko'p daraja aniqlikka erishuvning sababi o'tmishdagi tajri- 

bamiz samarasi hamdir. Chunki biz kundalik hayotimizda narsalarni doimo 

ikki  ko'z bilan qarab  ko'ramiz,  narsalarga faqat  bir ko'zimiz bilan  qarash 

hollari  kamdan  kam  uchraydi.