T a s a w u r la r sifat jih a td a n b ir-b irid a n farq q ilad i. T a s a w u rn in g sifati
u n in g id ro k o b ra z ig a n a q a d a r a y n a n o 'x s h a s h lik d arajasiga b o g 'liq d ir.
T a s a w u r q a n c h a to 'liq , rav sh a n va a n iq b o 'ls a , u id ro k o b ra zig a s h u n
c h a lik y a q in la sh a d i. T a s a w u r n in g sifatlari d e y ilg a n d a , u la rn in g to 'la lig i,
ra v sh a n lig i, an iq lig i va y aq q o llig in i tu s h u n a m iz . B a ’zi b ir n a rsa y o k i
o 'tm is h d a g i b iro n v o q ea h a q id a ta s a w u r la rim iz , ay n iq sa, t o 'la va rav sh an
boMadi. D e m a k , b u n d a y ta s a w u rla rn in g m a z m u n i ta s a w u r q ilin a y o tg a n
n a rsa n in g en g k o 'p sifat va a lo m a tla rin i q a m ra b o lg a n boMadi. M a sa la n ,
b iro n ta n arsan i x o tira m iz g a tu sh irg a n im iz d a : «xuddi h o z irg in a b o 'lg a n d a y
k o 'z o ld im d a tu rib d i» , «boyagi ash u la h o z ir h a m x u d d i q u lo g 'im g a e sh iti-
la y o tg a n d e k tu y u la d i» d e b g a p ira m iz . A k sin c h a , n o a n iq , n o ra v sh a n v a
x ira ro q ta s a w u r la r h a m boMadi. D e m a k , b u n d a y ta s a w u rla rn in g m a z m u
ni ta s a w u r q ilin ad ig an n a rsa n in g faqat b a ’zi b ir va k o 'p in c h a u n c h a m u h im
b o 'lm a g a n b e lg ila rin ig in a aks e ttira d i. Bu xil ta s a w u r la r k o 'p in c h a faq at
n a rsa n in g u m u m iy sx em asi sh a k lid a g av d a la n a d i.
T a s a w u rn in g sifati tu rli sab ab larg a b o g 'liq d ir. Bu sifatlar, a w a lo n erv
s iste m a sin in g a h v o lig a bogMiq boMadi. N e rv siste m asi s o g 'lo m va te tik
b o 'ls a , b u n d a y h o ld a tu g 'ila d ig a n ta s a w u r la r ju d a toMiq, ju d a ra v sh an va
y u g u rik boMadi. C h a rc h a g a n d a yoki n e rv siste m asi b a ’zi k asallik larig a
yoM iqqan h o lla rd a , o d a td a , ta s a w u r la r x ira lash ad i. A m m o b a ’zi b ir k a sa l-
lik lar o rq a sid a (yoki nerv sistem asi z a h a rla n g a n d a ), ak sin ch a, ta s a w u r
nih o y at y aq q o l b o 'la d i, y a ’ni go llu tsin atsiy ag a ay lan ad i.
T a sa w u rn in g sifatlari yana idrokning puxtaligiga ham b o g 'liq d ir b iro n ta
narsani q an ch alik p uxta esda olib qolinsa, tegishli ta sa w u rla r ham sh u n ch a
lik ravshanroq va aniqroq bo'ladi. S o'ngra, ta sa w u rn in g sifati his-tuyg'ularga,
em otsional holatga b o g 'liq bo'ladi: bu h is-tu y g 'u la r nechog'li kuchli va c h u
q u r b o 'lsa, ta s a w u rla r ham shunchalik to 'la va yaqqolroq bo 'lad i.
T a s a w u rn in g sifatiga ixtiyoriy d iq q at h a m k a tta t a ’sir k o 'rsa ta d i: id
rok q ilin a y o tg a n n a rsa ustida d iq q a t q a n c h a lik yaxshi to 'p la n g a n b o 'ls a ,
key in ch alik b u n a rsa la r to 'la r o q , ra v sh an ro q v a raso ta s a w u r q ilin ad i.
D iq q a t ta rq o q h o ld a b o 'ls a , idrok q ilin g an n a rsa y arim -y o rti, c h a la , xira,
n o a n iq t a s a w u r qilinadi.
T a s a w u r sifa tla rid a o d a m la rn in g in d iv id u al xususiyatlari n a m o y o n
b o 'la d i, q a c h o n d ir idrok qilingan xuddi b ir n arsa yoki ho d isan i h a r kim
o 'z iy o q idrok qiladi. T a sa w u rn in g shu xil farqlari o d am n in g kasbiga, q i-
ziqish-havasiga, x arak ter va qobiliyatiga b o g 'liq b o 'la d i. A yrim kishilarda
ta s a w u r o b ra z la rn in g yaqqolligi va ravshanligi qariyb id ro k obrazlari d a ra -
jasigacha yetadi. S h u daraja ravshan yaqqol ta sa w u rla rin i ey detik o b ra z la r
deb ataladi. T a s a w u rla ri sh u xildagi o d am larn i esa eydetiklar deyiladi.
B a’zi s h a x m a tc h ila m in g shaxm at taxtasiga q a ra m a sd a n « k o 'r-k o 'ro n a »
o 'y in olib b o rish la ri kabi, ayrim k ish ilarn in g m u ra k k a b ish -h a ra k a tla rid a
n am o y o n b o 'la d ig a n ajoyib qobiliyatini u la rd a eydetik o b razlarn in g m avjud
ligi b ilan iz o h la sh m u m k in . S h u n d a y sh a x m a tc h ila r h a m m a ’lu m k i, u la r
ayni v aq td a b ir n e c h a ta x ta d a o 'y in olib b o rish g a qobil b o 'lg a n la r. M a sa
lan , m a s h h u r rus sh ax m atch isi A.A. A lyoxin N y u -Y o rk sh a h rid a 1924-
y ilda — 24 ta x ta d a , P a rijd a 1925-yilda — 28 ta x ta d a o 'y n a g a n . C h ik a g o d a
1933-yilda « k o 'r-k o 'r o n a :» o 'y in olib b o rib , o 'y in d a ish tiro k qilgan 32
sh ax m atch i u stid a n g 'a la b a q o z o n ib , ja h o n rek o rd ig a sazo v o r b o 'lg a n .
T a s a w u rn in g sifati o d a m n in g yoshiga h a m qaraydi. K atta yoshli o d a m
la rn in g ta s a w u r ig a q a ra g a n d a b o la la m in g t a s a w u r obrazlari a n c h a yaqqol
va ravshan b o 'la d i, yosh b o lalar o 'rta sid a ey d etik lar, ayniqsa, k o 'p uchraydi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
