P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya


Laboratoriya  eksperimenti



Download 26,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/551
Sana11.01.2022
Hajmi26,8 Mb.
#348356
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   551
Bog'liq
Umumiy psixologiya. P. Ivanov, M. Zufarova

Laboratoriya  eksperimenti. 

L a b o ra to riy a   e k sp e rim e n tin in g   m o h iy a ti 

s h u n d a k i,  te k sh iru v c h i  kishi  te k sh irila d ig a n   psixik  h o d isan i  q a c h o n   k erak  

b o 'ls a  o 's h a  v a q td a  atay lab  vujudga k eltirad i.  B u n d a tek sh irilay o tg an  psixik 

h o d is a  ta b iiy  s h a ro itd a  b irg alik d a  so d ir b o 'la d ig a n  b o sh q a   psixik  h o d isa la r 

k o m p le k s id a n   ajratib   o lin ish i  m u m k in .  T ek sh irilad ig a n   psixik  h o d isa la r 

e k sp e rim e n t  d avom ida o 'zg artirilish i, b o sh q a  psixik hodisalar bilan  m uayyan 

b ir  s u r ’a td a   b o g 'la n ish i,  k u c h ,  te z lik ,  h ajm   va  b o sh q a   shu  kabi  jih a tla ri 

o 'lc h a b   k o 'rilish i  m u m k in .

B u  y e rd a   m u ay y an   b ir psixik  h o d isa n i  vujudga  k eltirg a n   sh a ro it  s u n ’iy 

y o 'l  b ila n  o 'zg a rtirilish i,  psixik h o d isa  d av o m  etad ig an  sh aro it  o'z g artirilish i 

m u m k in .  S h u n in g   u c h u n   h a m   psixik  h o d isa la m in g   q o n u n iy a tla ri  m e to d i 

b ila n   te k sh irish d a   y axshiroq  o c h ila d i.

E k sp e rim e n ta l  ta d q iq o tla r  o 'tk a z is h d a   m axsus  m e to d ik   m a te ria lla r  — 

n a rsa ,  ra sm   va  s o 'z la r,  sh u n in g d e k ,  m axsus  asb o b la r  (m a sa la n ,  1 -rasm - 

d ag i  x ro n o sk o p )  q o 'lla n ila d i.  T e k sh irilad ig an   h o d isa la r  shu  m ateria l  va 

a s b o b la r  y o rd a m i  b ilan  vujudga  k e ltirila d i,  sh u n in g d e k ,  psixik  h o d isa la r- 

n in g  tezlig i,  k uchi,  hajm i va sh u  k ab ilar qayd qilinadi. T exnika ju d a  taraq q iy  

e tg a n   h ozirgi  z a m o n d a   psixologik  ta d q iq o tla r  u c h u n   (ay n iq sa,  m e h n a t 

p sixologiyasi  so h asid a)  e le k tro n   a sb o b la r  va  k ib ern etik   m e to d la r,  m a sa ­

la n ,  m o d ellash tirish   usuli q o 'lla n ilm o q d a .  E ksperim ental  ta d q iq o tla r asosan 

m ax su s  la b o ra to riy a   va  in s titu tla rd a   o 'tk a z ila d i.  A yrim   psixik  h o d isa la m i 

m u k a m m a l  va  a n iq   o 'rg a n is h   m a q sa d id a   psixologiyaga  d o ir   ilm iy  te k ­

sh irish   m u a ssa sa la rid a   m axsus  b in o la r,  m a salan ,  to v u sh n i  va  yoru g 'lik n i 

o 'tk a z m a y d ig a n  kabinetlar, y o ru g 'lik  t a ’sirini o 'zg artirish g a m o slan g an  kabi- 

n e tla r   v a  s h u n g a   o 'x sh a sh   x o n a la r  qu rilad i.

Y osh  psixologiyasi  b ila n   p e ­

dagogik  psixologiyaga  d o ir  m a - 

sala lar  y u zasid an   k o 'p g in a   ek s­

p e rim e n ta l  ta d q iq o tla r,  o d a td a , 

b o lalar  b o g 'c h a la ri  va  m a k ta b ­

la rd a   o 'tk a z ila d i.  Bu  ta d q iq o t- 

la rd a   b o la la r  o 'rg a n ila d i.

X o tir a   j a r a y o n l a r i n i   t e k ­

shirishda q o 'llan ilad ig an  quyidagi 

usul  lab o rato riy a  ek sp e rim en tig a 

m isol  b o 'la   oladi:  e k sp e rim e n t 

qilayotgan  kishi  tek sh irilay o tg an  

kishining oldida o 'n   ikki so 'z qilib 

beradi. T ekshirilayotgan kishi an a 

shu  eshitgan  so 'z la rin i  belg ilan -

www.ziyouz.com kutubxonasi




gan  v a q td a n   keyin  ay tad i.  A n a shu  so ‘zlarning  q an ch alik   t o ‘liq,  a n iq   va  te z  

aytib berilishi tekshirish natijalaridan bilinadi. X uddi sh u n d ay  e k sp e rim e n tla r 

qilib,  so ‘z la m i,  ra q a m la m i  yoki  q a n d a y   b o 'lm a sin   b o sh q a  m a te ria ln i  y o d ­

lash tezligi,  esda  n ec h o g ‘li  m a h k a m  saqlash,  u n u tish  tezligi  va shu  k ab ila m i 

aniqlash  m u m k in .

E k sp erim en tal  m e to d n i  b irin c h i  m a rta   fiziolog V eb er  (1 7 9 5 —1878)  va 

fizik  F e x n e r  (1801 — 1887),  sezgilarni  tek sh irish d a   q o 'lla n ilg a n   e k sp e ri­

m e n ta l  ta d q iq o t  u su llarin i  V ilgelm   V u n d t  (1832—1920)  m u k a m m a l  ishlab 

c h iq q a n .  1879-yilda  V.  V u n d t  L eypsig  u n iv e rsiteti  h u z u rid a   e k s p e rim e n ­

tal  psixologiya  b o 'y ic h a   b irin c h i  la b o ra to riy a n i  o ch g an .  X IX   a srn in g   o x i­

rida  R ossiyada  e k sp e rim e n ta l  psixologiya  b o 'y ic h a   b ir  q a n c h a   la b o ra to - 

riyalar  vujudga  k eltirild i.  T o k arsk iy   —  M o skvada,  B exterev  —  Q o z o n d a , 

N .N .L a n g e   —  O d essada s h u n d a y  la b o rato riy a  o c h ish g an .  1911-yilda  M o s­

kva  u n iv ersiteti  h u z u rid a   p ro fe sso r  C h e lp a n o v   rahbarligi  o stid a   e k sp e ri­

m e n ta l  psixologiya in stitu ti  o ch ild i.  M axsus q u rilg an  b in o g a  jo y la sh tirilg a n  

va  yaxshi  jih o z la n g a n   bu   in stitu t  h ozirgi  v a q td a  R ossiya  F e d e ra tsiy a si 

P edagogika  fanlari  ak ad em iy asi  sistem asiga  kiradi.  T o s h k e n td a   b irin ch i 

la b o ra to riy a   P .I.Iv a n o v   rah b arlig id a  T D P U   d a  tashkil  etild i.

E n d ilik d a  te x n ik a   ta ra q q iy   etish i  m u n o sab ati  b ilan  la b o ra to riy a   e k s­

p e rim e n ti  te k sh irila y o tg a n   psixik  h o d isalarg a   a lo q a d o r  b o 'lg a n   fiziologik 

ja ra y o n la rn i,  m a sa la n ,  y u ra k   va  q o n   to m irla ri,  ichki  sek retsiy a   b e zlari 

faoliyatidagi  o 'z g a rish la rn i,  a m a liy   ish  v aq tid a  m iyadagi  e le k tr to k la rin in g  

o 'z g a rish in i  ham   n a z a rd a   tu tish   im k o n in i  b erad i.  A yniqsa,  I.P .  P avlov- 

ning  shartli  reflekslar  m eto d i  psixologiya  u c h u n   g 'o y a t  sam arali  m e to d d ir.

L aboratoriya ek sp erim en ti  psixologiyani taraqqiy ettirish d a  k a tta  a h a m i­

yatga  ega.  Y u q o rid a  ay tilg an id e k ,  bu   m e to d   tekshirilishi  lo z im   b o 'lg a n  

psixik  h o d isa la m i  q a c h o n   k e ra k   b o 'ls a ,  shu  v a q td a  vujudga  k e ltirish   va 

o 'z g a rtirish g a ,  tajrib an i  k o 'p   m a rta   ta k ro rla sh   y o 'li  b ilan   sh u   h o d isa la m i 

sin ch ik lab   tah lil  qilishga  im k o n   b erad i.  E k sp e rim e n t  b ir  xil  psixik  h o d i- 

sa larn in g   ikkinchi  xil  psixik  h o d is a la r  b ilan  b o g 'la n ish in i  a n iq ro q   bilishga 

im k o n   b e rad i.  J u m la d a n ,  psixik  ja ra y o n la rn in g   fiziologik  m e x a n iz m la ri 

k o 'p ro q   e k sp e rim e n t  y o 'li  b ilan   a n iq la n a d i.  L ab o ra to riy a d a   q ilin a d ig a n  

e k sp e rim e n t  m e to d lari  b ila n   olib  b o rilg a n ,  te k sh irib   c h iq q a n   n a tija   va 

x u lo salarn i  te k sh irib   k o 'rish g a   h a m   im k o n   berad i.

H ozirgi  z a m o n   p six o lo g iy asin in g   k o 'p g in a   m u v affaq iy atlari  la b o ra ­

to riy a  e k sp e rim e n ti  tufayli  q o 'lg a   k iritilgan.  E k sp e rim e n t  m e to d in in g   p si­

xologiya sohasida q o 'llan ish i  psixologiya  m a ’lu m o tlarin i  pedagogikaga k eng 

ta tb iq   etish g a  im k o n   berad i.

A m m o   psixologiyadagi  lab o ra to riy a ek sp erim en tin in g  kam chiliklari bor. 

S h u   k a m c h ilik la rd a n   en g   m u h im i  sh u k i,  bu  m e to d d a   s u n ’iylik  b o r.  E ks­

p e rim e n t  o 'tk a z ila d ig a n  sh a ro itn in g  o 'z i tekshirilayotgan  k ish ilarn in g  psixik 

h o la tig a ,  d e m a k ,  te k sh irila y o tg a n   h o d isa larg a  va  te k sh irish   n a tijalarig a 

salbiy  t a ’sir  etishi  m u m k in .  M a sa la n ,  o 'q u v c h in in g   o 'z ig a   b e rilg a n   o 'q u v

www.ziyouz.com kutubxonasi




m a te ria lin i  n im a  u c h u n  x o tira d a  q o ld irish  kerak lig in i b ilib ,  m a k ta b d a  yoki 

u y d a   d a rs  tay y o rlash i  u n in g   u c h u n   o d a td a g i  b ir  ish d ir,  a m m o   xuddi  shu 

o 'q u v c h in in g  la b o rato riy a sh a ro itid a,  m axsus a sb o b lar q o 'Ilan ilad ig an   o d a t- 

d a n   ta sh q a ri  e k sp e rim e n t  s h a ro itid a ,  a tay lab   ta y y o rla n g a n   e k sp e rim e n t 

m a te ria lin i  esga  olib  q o lish   ja ra y o n i  b o s h q a c h a   tu sd a   o 'tis h i  m u m k in . 

S h u n in g   u c h u n   h a m   la b o r a to r iy a   e k s p e r im e n ti  p s ix ik   h o d is a la m i 

o 'rg a n is h d a   p six o lo g iy an in g   b o sh q a   m e to d la ri  b ila n   birga  q o 'lla n ila d i.

L a b o ra to riy a   e k sp e rim e n ti  m e to d id a n   fo y d a la n g a n d a   tek sh irilu v c h i 

k ish ila rn in g  psixikasiga  va  e k sp e rim e n tn in g   n a tija larig a t a ’sir e ta   o la d ig a n  

s h a ro itn i  n a z a rd a  tu tm o q  kerak.  L a b o ra to riy a  e k sp e rim e n tin in g   natijalarini 

b o s h q a   m e to d la r  y o rd am i  b ila n   te k sh irib   k o 'ris h   kerak.


Download 26,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   551




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish