P h aydarova

Til- halqum ncrvi 
(to'qqizinchi juft) akulaning birinchi 
jabra yorig'iga borib, ikkita tarm og‘i bilan uning oldingi va 
keyingi qismlarini innervatsiyalaydi. Bu nerv funksiyasi jihati­
dan aralash bo‘lib, sezuvchi va harakatlantiruvchi nervdir.
Adashgan nerv 
(o‘ninchi juft) aralash nerv bo‘lib, uzun­
choq miyaning yonboshidan, keyinchalik bir-biri bilan qo‘shilib 
yo‘g‘on nerv tomirini hosil qiladigan bir qancha tarmoqlar 
holida chiqadi. Adashgan nerv bosh miyaning boshqa nerv- 
laridan gavdaning ko‘pchilik qismini innervatsiyalashi bilan 
farq qiladi. Asosiy tarmoqlaridan to ‘rttasi to ‘rt jabra yorig‘ini
35

---

(ikkinchidan beshinchigacha), beshinchi — ichki organlar yon­
bosh tarm og‘i esa tana va dum bo‘limlarining teri sezish or- 
ganlarini innervatsiyalaydi.
Orqa miya nervlarining orqa va qorin butoqlari har ikki 
tom ondan juft-juft b o ‘lib birlashib, umumiy aralash nervni 
hosil qiladi. H ar bir juft nerv o ‘ziga tegishli segmentlarni 
innervatsiyalaydi. Akulalarda juft suzgich qanotlar rivojlan- 
ganligi munosabati bilan yelka va bel-dumg‘aza nerv chigali 
hosil b o ‘ladi. Bu nerv chigallari bir qancha nervlarning 
qo‘shilishidan hosil b o ‘lgan va tegishli juft suzgich qanotlarga 
boradigan umumiy stvol (tana)dan iborat.
Um urtqali hayvonlarning ko‘z soqqasini 6 ta muskul (1 ,2 ,
3, 4, 5, 6) harakatlantiradi, ular bir uchi bilan ko‘z kosa- 
sining devoriga, ikkinchi uchi bilan esa ko‘z soqqasining m a’lum 
joyiga birikadi. Ularning to ‘rttasi (3, 4, 5, 6) 
yuqorigi, past­
ki, ichki va tashqi t o ‘g ‘ri muskullar, 
2 tasi esa (1, 2) 
yuqorigi va pastki qiya muskullar 
deb ataladi. Bu musk- 
ullarni III, IV va VI juft nervlar innervatsiyalaydi.
Ayirish organi. 
Barcha tuban umurtqalilarnikiga o ‘xshash 
akulalarda ham birlamchi buyrak — 
mezonefros 
bo‘ladi. U 
ikkita uzunchoq tanacha shaklida bo‘lib, umurtqa pog‘onasining 
ikki yonida tana bo‘shlig‘ining deyarli ko‘krak suzgichlari atrofi- 
dan to kloakasigacha cho‘ziladi. H ar buyrakdan bittadan in­
gichka siydik yo‘li chiqadi. Siydik yo‘llari urg‘ochilarida siy­
dik so‘rg‘ichining va erkaklarida siydik-jinsiy so‘rg‘ichining 
tepasidan o £tib kloakaga ochiladi (18-19-rasmlar).