П. Даромадлар ва тузатувчи казм алар п мавзу. Даромадлар ва тузатувчи утказмалар



Download 10,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/177
Sana24.02.2022
Hajmi10,8 Mb.
#190902
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   177
Bog'liq
fin uchot

Трансформация жараёни
Трансформация тузатиш (трансформациявий) утказмаси деб номланган бухгалтерия ёзувИ билан 
расмийлаштирилади. У битта ёки бир нечта доимий (баланс) хисобваракларда ёзувлар хамда бир ёки 
бир неча вактинчалик (фойда ва зарарлар тугрисидаги хисобот) хисобвараклардаги ёзувлардан 
иборатдир. Трансформация муддатни узайтириш ёки хдеоблаш шаклида амалга оширилади.
Муддатни узайтириш -  туланган харажатлар ёки пули олинган тушимни тан олиш муддатини 
кечиктиришдир.
Х,исоблаш - пайдо булган харажатларни ёки ишлаб топилган, аммо руйхатдан угказилмаган 
даромадларни тан олиш.
Даромад ва хараж атларни икки ёки ундан купрок хисобот даври га утказиш (муддатни 
узайтириш)
Аввалдан туланган харажатлар бир даврда пули туланади ва бир неча келгуси даврларда тан 
олинади. Бундай харажатларга ижара хаки, таълим харажатлари, сугурта харажатларини киритшн мумкин.
Эскириш ёки асосий воситапариинг эскиришига кетган харажатлар -  фойдали хизмат муддати 
ичида асосий воситаларнинг кийматини даврлар буйича таксимлашдир.
Эскириш хисобланганда эскириш харажатларининг хисобвараклари дебетланади ва жамгарилган 
эскириш хисобвараглари кредитланади. Ушбу хисобвараклар контр^исобварац деб аталади - ушбу 
хисобваракнинг колдиги, бухгалтерия балансини тузишда, тегишли хисобвараклар (ушбу вазиятда 
асосий воситалар хисобвараклари) колдигидан айириб ташланади.
Коитрхисобвараклар ушбу вазиятда икки сабабдан кулланилади: улар асосий воситаларнинг 
дастлабки кийматини саклаб колиш ва асосий воситаларнинг эскиришини хисоблаш имкониятини 
яратади. “Асосий воситалар” хисобварагида хисобга олинган асосий воситаларнинг дастлабки 
(тарихий) киймати ва “Жамгарилган эскириш” хисобварагида хисобга олинган эскириш орасидаги 
фарк хисобот давридаги асосий воситаларнинг соф киймати хисобланади. Ушбу киймат шунингдек 
баланс ёки китоб киймати деб хам аталади. 
Ч
Ишлаб топилмаган даромадлар -  бу хали харидорларга товарлар жунатилмасдан ва хизматлар 
бажарилмасдан 
туриб, 
улардан 
бунак 
сифатида 
олинган 
тушимдир. 
Бу 
мажбуриятлар 
хисобварагидир. Ишлаб топилмаган даромадларга тааллукли намунавий мисолларга чипталарни 
аввалдан сотиш, обуна хакини олдиндан олишларни киритиш мумкин.
Руйхатга олинмаган даром адлар ва хараж атларни тан олиш (хисоблаш)
Руйхатга олинмаган (щеобланган) даромадлар - бу товарларни юклаб жунатиш ёки хизматларни 
курсатиш натижасида ушбу хисобот даврида хукуки пайдо булган, аммо хали руйхатдан 
утказилмаган даромадлардир.
Руйхатга олинмаган (щеобланган) харажапгчар -  бу мазкур хисобот даврида мажбуриятлари
пайдо булган хар кандай руйхатга олинмаган харажатлар, аммо ушбу мажбуриятлар факат келгуси 
хисобот даврларида копланади.


Шундай килиб тузатувчи (трансформациявий) утказмалар куйидаги хдгшарда зарур:
- руйхатга олинган харажатлар икки ёки ундан ортик даврларга булинади;
- руйхатга олинган даромадлар икки ёки ундан ортик даврларга булинади;
- руйхатга олинмаган харажатлар мавжуд;
- руйхатга олинмаган даромадлар мавжуд.
Трансформациявий ёзувларни тайёрлаш куйидаги жадвалда келтирилган:
Тузатувчи утказма тури
Хисобварак тури
Мисоллар
Дебетланади 1 Кредитланади
Муддатини узайтириш
1. Руйхатга олинмаган 
харажатларни таксимлаш
Харажатлар
Актив
(ёки контрактив)
Аввалдан туланган 
ижара хаки.
Сугурта. Материаллар. 
Асосий воситалар.
2. Руйхатга олинмаган 
даромадларни таксимлаш
Мажбуриятлар Даромадлар
Бунак сифатида олин­
ган комиссия хаки
Хисоблаш
1. Руйхатга олинмаган 
даромадлар (ишлаб топилган, 
аммо хаки олинмаган)
Актив
Даромадлар
Комиссия хаки, 
олинадиган фоизлар
2. Руйхатга олинмаган 
харажатлар
(килинган, аммо туланмаган)
Харажатлар
Мажбуриятлар
Туланадиган иш хаки. 
Туланадиган фоизлар
3. Х,исоблаш тамойили
• Молиявий хисоботлар хисоблаш тамойилига асосан тайёрланиши керак. Ушбу тамойил 
молиявий хисоботга куйидагича таъсир этади:
о Операция ва 
х о д и с а л а р н и
пул маблаглари туланганда ёки олинганда эмас, балким улар 
хакщатда руй берган пайтида тан олиниши керак.
• Бу бухгалтерия балансида активлар сифатида акс эттирилган модцалар буйича пул 
маблагларини ёки бошка молиявий ресурсларни олиш хукукини беради.
в Бу бухгалтерия балансида мажбуриятлар сифатида акс эттирилган моддалар буйича пул 
маблагларини тулаш ёки хизматларни курсатиш мажбуриятини юклайди.
Молиявий-хужалик 
фаолиятининг 
натижалари 
хакидаги 
хисоботда 
даромадлар 
ва 
харажатларни кайси даврга тааллукли булса ушбу даврда акс эттириш керак.
• Хисоблаш тамойили мувофиклик тамойили билан мослашгирилади, яъни даромадлар, пул 
олиниши вактидан катьи назар товарлар сотилганда ёки хизматлар курсатил ганда так олинади. 
Хисоблаш тамойили кулланилганда харажатлар, пули кайси вактда туланганидан катьи назар, 
улар билан богланган даромад кайси даврда тан олинса шу даврда тан олинади.
БУХ ГА ЛТЕРИЯ Х И С О БИ Н И Х ДСОБЛАШ УСУЛИ БУЙ И ЧА Ю РИТИШ ГА
ТААЛЛУКЛИ М ИСОЛЛАР
Даромадни хисоблаш
1-мисол
Март ойида мижозга 10,000 ш.б. тулаши учун счет-фактура юборилди. Тегишли хисобот даврида 
ушбу даромадни хисобга олинишиии таъминлаш учун куйидаги бухгалтерия утказмаси берилади:
Дт 
Харидорлар ва буюртмачилардан олинадиган хисобвараклар 
10,000
К т Ишларни бажариш ва хизматларни курсатишдан олинган даромадлар 
10,000
Мижоз апрел ойида туловни амалга оширганда куйидаги бухгалтерия утказмаси утказилади:
Дт 
Пул маблаглари 
10,000
КТ Харидорлар ва буюртмачилардан олинадиган хисобвараклар 
10,000
2-мисол
Шартномага биноан, мижоз сервис хизмат курсатиш компаниясига курсатилган хизмат учун хар 
чоракда 3,000 ш.б. тулаши керак. Тегишли хисобот даврида ушбу даромад хисобга олиниши учун хар 
ой хисоблаш лозим:
Январ:
Дт 
Харидорлар ва буюртмачилардан олинадиган хисобвараклар 
1,000
Кт Ишларни бажариш ва хизматларни курсатишдан олинган даромадлар 
1,000
Феврал ва март ойида шунга ухшаш бухгалтерия утказмалар берилади ва мижоз уч ойдан кейин 
туловни амалга оширади:
Дт 
Пул маблаглари 
3,000
Кт Хаоииоолао ва буюотмачилардан олинадиган хисобвараклар 
3,000


3-миеол
Компания йилига 60 % ставкаси билан б ойга 120,000 ш.б. бошка корхонага инвестиция килди. 
Хисоблаш тамойилига мувофик компания хар ойда фоизлар хисоблаб боради. Бухгалтер хар ойи 
бухгалтерия дафтарида куйидагича бухгалтерия утказмаси беради:
Дт 
Олинадиган фоизлар 
6,000
К т Фоиз куринишидаги даромад 
6,000
Фоизлар буйича пул маблагларини олиш вактида, агар улар чорак ох,ирида олинган булса, 
бухгалтерия дафтарларида бухгалтер куйидаги утказмани беради:
Дт Пул маблаглари 
18,000
К т Олинадиган фоизлар 
18,000
Х араж атларни хисоблаш
1-мисол
Компания рахбарияти 2002 йил бошида маъмурият ходимларига 2002 йил учун 240,000 ш.б. 
йиллик мукофот бериш хакида карор килади. Мукофот 2003 йил январ ойининг охирида туланиб 
булиши керак. 2002 йилнинг январидан ноябр ойигача булган давр ичида бухгалтерия хар ой
20,000 ш.б. мукофот езиб боради.
Дт 
Мукофот тулаш буйича харажатлар 
20,000
К т Мехнатга хак тулаш буйича ходимлар билан хисоб-китоблар 
20,000
2002 
йил декабр ойида компания рахбарияти мукофот суммасини 300,000 ш.б.гача оширади. 
Олдинги даврда бу харажатлар хисобга олинмагани учун улар жорий даврнинг харажати булиб 
хисобланиши керак ва бухгалтерия декабр ойида куйидаги бухгалтерия утказмаеини беради.
Дт 
Мукофот тулаш буйича харажатлар 
80,000
К т Мехнатга хак тулаш буйича ходимлар билан хисоб-китоблар 
80,000
2-мисол
29 мартда компанияга электро-энегия учун 3,000 ш.б. счет-фактура такдим этилди. Тулов 5 
апрелда утказилади. Бухгалтерия дафтарида куйидагича бухгалтерия утказмалари берилди:
мартда:
Дт 
Коммунал харажатлар 
3,000
К т Мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга туланадиган хисобвараклар 3,000 
Тулов вактида:
Дт 
Мол етказиб берувчиларга туланадиган хисобвараклар 3,000
К т Пул маблаглари 
3,000
3-мисол
Битимга биноан компания ижара туловларини (йилига 24,000 ш.б.) 30 июнда 12,000 ш.б. ва 31 
декабрда 12,000 ш.б.да амалга ошириши керак. Январ ойида бош китобда куйидаги бухгалтерия 
утказмаси берилди:
Дт 
Ижара харажатлари 
2,000
К т Ижара буйича мажбуриятлар 
2,000
Феврал ойи учун 2,000 ш.б. кушимча хисоблаш амалга оширилади:
Дт 
Ижара харажатлари 
2,000
К т Ижара буйича мажбуриятлар 
2,000
Худди шундай ёзувлар хар ойда биринчи ярим йиллик охиригача амалга оширилади.
30 июнда ижарага берувчи ижара учун 12,000 ш.б.суммага счет-фактура такдим этади ва компания 
уни тулайди,.бунда куйидаги бухгалтерия утказмаси берилади:
Дт 
Ижара буйича мажбуриятлар 
12,000
Кт Пул маблаглари 
12,000
4-мисол
Хисобот даври бошида компания журналга йиллик обуна учун 600 ш.б. тулади. Бухгалтер 
куйидаги бухгалтерия утказмаеини беради:
Дт 
Олдиндан туланган хизмат хаки 
600
К т Пул маблаглари 
600
Хар ойда бухгалтер сумманинг 1/12 кисмини хисобдан чикаради:
Дт 
Бошка операцион харажатлар 
50
К т Олдиндан туланган хизмат хаки 
50

Download 10,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   177




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish