P 57 “Рисолаи азиза” — “Саботул ожизийн” шарҳи//Тузувчи: Б. Ҳасан/. — Т : А.Қодирий номидаги Халқ мероси нашр., 2000. —256 б

юқори Қилиб
такаббурлик қилмоққа биз бандаларда ҳад йўқ. Аммо ҳамиша 
таво-
зуъца 
бўлмоғимиз 
керак.
153

---

Тавозуълик бўлуб, тутгил ўзинг кам,
Ш ажарким, бўлса мевалик - бўлур хам.
Бас, шундай бўлгач, тавозуъли бўлиб, ўзингни паст тутсанг, 
Тангри қошида ҳурматли бўлурсан. Ахир, биласан-ку, мевали да- 
рахтнинг ҳосили кўп бўлса — боши эгик бўлади.
Теракким, ул кўтарди юқори бош,
Самарсиз бўдди - кўрдингму ани фош?!
Терак деганни кўрдингми? Боши юқорида, аммо ўзи мевасиз 
бўлиши машҳурдир. Шунга ўхшаб,
Такаббурлик қилиб турган кимса, албатга, Аллоҳ таоло қошида 
даражасиз ва ҳурматсиз қолмоғи машҳурдир.
Кишиким хоки роҳдур бериёдур,
Яқийн билгилки - кўзга тўтиёдур.
Бир киши тупроқ каби тавозуьли бўлиб, амалида риёси бўлма- 
са, бундай киш ининг оёғи остидагй тупроқни кўзга сурма каби 
сурса бўлади. Яъни бундай киши Тангри қошида кароматли ва 
яқиндир. Одамларга ҳам қуш каби яқин бўлиб, фойдаси кўпдир. 
Кетар дамда тўлай деб паст ўтар кун,
Сабоҳ чиқса бўлур оламдин устун.
Қуёш чўкар пайгда барча нарсалардан паст бўлиб, тонг ёришгач 
эса бугун дунёнинг устида турар. Буни кўргансан-ку?! Шунга ўхшаб, 
бирор кииги ўзини паст тугиб юрса, Аллоҳ қошида барча халойиқ- 
дан ҳурматли ва даражали бўлади.
На бўлғай қатрадек қилсанг ўзунг гум,
Гуҳар бўлсанг, то қилсанг тожи мардум.
Ўзингни нисон ёмғиридек кам тутсанг эди. Ш оядки, гавҳар 
бўлиб — эранларнинг бошидаги тожида бўлсанг. (Ривоятларда 
келишича, Савр юлдузининг ўн бешинчи нисонида ёмғир ёғади. 
Ўша ёққан ёмғир Форс денгизи билан Рум денгизи тубига бо- 
риб, садаф оғзига тушса — инжу бўлур. Агар бу ёмғир денгиз 
юзида қолса, айтадики: “Эй Раббим, мен қулинг заифларнинг 
заифиман. Шундай улуғ денгиз ичида мен нима қилайин?”. Ана 
шундай тавозуьлари учун Аллоҳ таоло уни подшоҳларнинг тожида 
қилди. Шунга ўхшаб, бирор киши ўзини кам кўриб юрар бўлса, 
Аллоҳуни азиз қшшб, одамлардан устун қўяди).
Агар файз истасанг, қилма такаббур,
Буюкка оқмағай баҳр ўлса ҳам пур.
Сен тариқати Ҳаққа сулук қилиб, турли кашуфоту тажаллийот 
ила сифатланиб, Аллоҳ таоло кўнглингга баъзи ашёларнинг маъ- 
ноларини билдирган бўлса-да, ўзингни улуғ кўрма. Такаббурлик
154

---

қилма. Зеро, денгиз суви қанчайин тўла бўлса ҳам, юқорига оқмайди. 
Шунга ўхшаб, кашуфотлар билан сифатланган киш и пухта бўлиб
— такаббурлик қилмас.
Агар тутсанг тариқи Мустафони,
Ёмон куйдур - такаббур, куйдур они.
Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг йўлини ихлос ила тутар 
бўлсанг, тавозуъли бўл. Такаббурлик қилма. Зеро, такаббурлик кўчаси 
ёмондир. Ул кўчани шариат ўти билан куйдириб — ёндиргил.
Оғир тутди ўзини санги хора,
Талаб бозорида кирмас шумора.
Қора тош ўзини оғир кўриб, такаббурлик қилди. Мен — оғир- 
ман, деб катта кетди. Ш унинг учун уни бозорда ҳисобга кирит- 
май, арзигу.так нарса қаторида кўрмадилар. Шунга ўхшаб, биров 
ўзини оғир билиб, такаббурлик қилса, “Тавба” сурасининг 111- 
оятвда ваъда қилинган бозорга кирмас. Аллоҳтаоло ва одамлар ул 
такаббурга илтифот қилмаслар.
Кичик билди ўзини ҳолини дур,
Баҳосвдур харидор олдида пур.
Биласан-ку, инжу тоши ўзини юқорида баён қилинганидек, 
кичиктутди. Ш>лшнг учун унинг баҳоси харидор олдвда қиймат- 
лидир. Шунга ўхшаб, аҳли тавозуънинг Тангри қошида ҳурмати 
кўпдир.
Эгармиш жазби иш қ шикаста касни,
Йиғар гирдоб аксар хору хасни.
Аллоҳга тортилган ишқ, албатта, киш ини синиқликка, таво- 
зуъга олиб келади. Яъни Аллоҳга чин ишқи бор киши, албатта, 
кўркам хулқва тавозуъ билан сифатланса - керак. Чунончи, гир- 
доб ҳам сув уствдаги хасу чўпни йиғади. Шунга ўхшаб, ишқда ҳам 
ёмон сифаглар йўқолиб, яхшиси қолади.
Агар нафсинг ҳамиша тутмасанг кам,
Дуруст ихлос бирла бўлмағай ҳам.
Агар ўзингни ўзинг доим тавозуь ва хўрлик билан кам тутма- 
санг, чиндан ҳам, сенда ихлос йўқ, деса бўлади.