О‘zr oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi buyrug‘i Buyruq №434 2017

4. Virusli entomopatogen preparatlar. 
Hamma entomopatogen preparatlar 
ichida  virusli  preparatlar  xо‘jayin  hasharotga  nisbatan  о‘zining  о‘ta  spetsifikligi 
bilan  xarakterlanadi.  Ular  odatda  bir  turdagi  hasharotlargagina  ta’sir  kо‘rsatadi. 
Ularning bu
 
yaqqol tor doiradagi ta’sirining о‘zi bu preparatlarning inson, flora va 
fauna  uchun  bezararligini  kо‘rsatadi.  Viruslar  noqulay  tashqi  ta’sirlari 
(temperatura,  namlikka)  о‘ta  chidamli  bо‘lib,  ular  hasharotlardan  tashqi  holatda 
ham 10-15 yilgacha о‘z ta’sir kuchini yо‘qotmaydi. 
Hasharotning  viruslar  bilan  kasallanishi  ularning  ovqatlanishi  orqali  yuz 
beradi.  Hasharot  ichaklarga  tushgan  viruslar  tananing  ishqorli  RNKda  parchalana 
boshlaydi. Erkinlikka chiqqan vibrionlar ichak devorlari orqali hujayralarga о‘tib, 
yadrolarda viruslar replikatsiyasi rо‘y beradi. Qolgan viruslar boshqa hujayralarni 
ham zararlay boshlaydi va oqibatda hasharot lichinkalarining nobud bо‘lishiga olib 
keladi. 
Viruslar  faqatgina  tirik  hujayralardagina  kо‘paya  oladi.  Bu  esaa  о‘z 
navbatida sanoat miqyosida virusli entomopatogen preparatlarni ishlab chiqarishda 
birmuncha  qiyinchiliklar  tug‘diradi,  chunki  viruslarni  kо‘paytirish  texnologiyasi 
jarayonida faqatgina tirik xо‘jayin - hasharotlardan foydalanishi talab etiladi. 
Hozirgi  paytda  3  xil  virusli  entomopatogen  preparatlarni
 
ishlab  chiqarish 
yо‘lga  qо‘yilgan:  virin-EKS  (karam  tunlamiga  qarshi).  ENSH  (tok  ipak  qurti 
kasaliga qarshi ), ABB (amerika oq kapalagiga qarshi). 
Har  qanday  virusli  preparatni  ishlab  chiqarish  xо‘jayin-hasharotni  ularning 
fiziologik  sog‘lomligini  ta’minlovchi  sun’iy  ozuqa  muhitida  о‘stirishdan 
boshlanadi.  Ma’lum  bir  rivojlanish  fazasida  (odatda  qurtlik  davrida  hasharotlar 
ovqatiga virusli suspenziya qо‘shish yо‘li bilan ular zararlantiriladi. Buning uchun 
inokulyat oldindan bir qancha kasallangan lichinkalardan olib tayyorlanadi.