О‘zr oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi buyrug‘i Buyruq №434 2017

Mikoplazmalarning xarakteristikasi 
 
Mikoplazmalar  –  viruslar  va  bakteriyalar  oralig‘idagi  о‘rinni  egallovchi 
spetsifik patogen mikroorganizmlar guruhidir. 
Hozirgi vaqtda mikoplazma organizmlarining о‘rtacha xajmi 80-800 nm. ni tashkil 
qiladi.  Ularning  kо‘pchiligi  dumaloq,  oval,  tortilgan,  ipsimon,  shoxlangan  va 
gantelga о‘xshash shakllarda bо‘ladi. (Vlasov, 1982). 
 
Viruslardan  farqli  ravishda,  mikoplazmalar  polimorfizm  xususiyatiga  ega  – 
bir mikoplazma organizmi turli shakl va xajmda bо‘lishi mumkin. Masalan, stolbur 
kasalligi  bilan  zararlangan  о‘simlikda  topilgan  mikoplazma  tanasining  diametri 
mayda  50-80  nm  bо‘lib,  yana  yirik  (tuxumsimon)  holda  110-960  nm.  Bо‘lishi 
mumkin..  Tamakining  stolbur  kasalligi  xujayra  floemasini  olimlar  kuzatganda, 
chо‘zinchoq,  oval  va  binar  –  8  shakliga  о‘xshash  bо‘linib  ketuvchi  mikoplazma 
tanachalarini borligini aniqlaganlar.  
 
Viruslardan  farqli,  mikoplazma  organizmlarida  nuklein  kislotalarining  ikki 
turidan  (RNK  va  DNK)  iborat  bо‘lib,  xujayra  tuzilishi  ribosomalardan  iborat. 
Sun’iy  oziqa  muhitida  kо‘payadi.  (qattiq  oziqa  muhitida  mikoplazmalar  mayda, 
spetsifik koloniyalar hosil qiladi). 
 
Mikoplazma organizmlarning kо‘payishi kurtaklanish yoki binar  8 shakliga 
о‘xshash  bо‘linish  orqali  kо‘payadi.  Mikoplazmalar  bakteriyalardan  haqaiqiy 
xujayra  devorlari  yо‘qligi  bilan  farq  qiladi,  ular  uch  qavatli  membrana  bilan 
о‘ralgandir. 
 
Mikoplazmalarning  bakteriya,  viruslardan  farq  qiluvchi  asosiy  belgilari 
bularning  antibiotiklar  bilan  munosabatidir.  Ular  penitsil  antibiotigiga  chidamli 
bо‘lib,  lekin  tetratsitslin  antibiotiklariga  chidamlidir.  Mikoplazmalar  virus 
infeksiyasi bilan о‘zi zararlanishi ham aniqlangan. 
 
Mikoplazmalar  о‘simliklarda  asosan  о‘tkazuvchi  naychalar  floemasi,  orqali 
tarqaladi  fitopatogen  mikoplazmalarning  tashuvchilari  asosan  barg  bitlari,  tripslar 
va  kanalar  kiradi.  Kо‘pchilik  parazitlar  tashuvchi  xashoratlar  tanasida  kо‘payadi. 
Bunday  xashorat  infeksiyani  oziqdan  sо‘ng  darrov  о‘tkazmasdan,  ma’lum  vaqt 
(latent) sо‘ng о‘tkazadi. 
 
Ma’lum  vaqt  mikoplazmalar  hashorat  tanasida  kо‘payadi,  sо‘ngra  ichakda 
sо‘lak bezlari va sо‘laklar oralashib ketadi. Shu vaqt davomida xashoratlar kasallik 
qо‘zg‘atuvchilarni  о‘simlikka  о‘tkazadi.  Tashuvchi  xashorat  tanasida  kо‘payib, 
sо‘ng tarqalish usuli sirkulyativ deb ataladi.