О‘zr oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi buyrug‘i Buyruq №434 2017


BIOMUHANDISLIK VA TRANSGENOZDA BIOLOGIK XAVFSIZLIK VA



Download 2,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet197/244
Sana11.01.2022
Hajmi2,42 Mb.
#349515
1   ...   193   194   195   196   197   198   199   200   ...   244
Bog'liq
qishloq xojalik biotexnologiyasi va mikrobiologiya

 
BIOMUHANDISLIK VA TRANSGENOZDA BIOLOGIK XAVFSIZLIK VA 
GENETIK XAVF 
Retsipient  (asosiy  qabul  qiluvchi)  xujayra  DNK  siga  begona  (donor)  genni 
qo‘shilishi  ma’lum  qiyinchiliklar  bilan  amalga  oshadi.  Qiyinchiliklarni  eng 
asosiysi  genni  yoki genlarning kerakli  manzilga  joylashishi, hamda  ularni  normal 
faoliyat ko‘rsatishi-ekspressiyasini ta’minlashdir. Bu muammo doimo bor va uning 
echilishi hozircha ko‘proq tasarruf bilan bog‘liq. 
Yana bir katta muammo - bu ham bo‘lsa inson hayoti uchun zaharli bo‘lgan 
toksin  yoki  allergen  moddalar  sintez  qiluvchi  mutantlarni  paydo  bo‘lishi  bilan 
bog‘liq  bo‘lgan  genetik  xavfdir.  Asosiy  hujayraga  kiritilgan  begona  genning 
faoliyati  bilan  bog‘liq  muammolar  hamisha  bo‘lishi  mumkinligini  taxmin  qilish 
unchalik muammo emas. 
Eng avvalo, bunday muammo genlarni bir-birlariga o‘zaro ta’siri yoki o‘zaro 
almashinuvi jarayonida paydo bo‘ladigan pleyotrop ta’sir natijasida paydo bo‘ladi. 
K.G.Gazaryanni  fikricha  transgenozda  genom  mo‘‘tadilligini  buzilishi,  nafaqat 
dastlabki  genomni  yangi  genlar  bilan  to‘yinishi  yoki  kiritilgan  yangi  genlarni 
mutantlik xususiyatlari bilan, balki rekombinatsiyadagi endogen tizimni kuchayishi 
va “uxlab yotgan” genlarni faolligining uyg‘onishi bilan ham bog‘liqdir. 
Bularning  barchasi  transgenozda  inson  hayotiga  xavf  soladigan  genotiplar 
paydo bo‘lishi mumkinligini ilmiy asoslashga imkon yaratadi. 
Bunday  xavf,  ayniqsa,  xususiyatlari  oldindan  belgilangan  o‘simlik,  hayvon 
hujayra  va  to‘qimalari  hamda,  mikroorganizmlarni  mutantlarini  olishda  sun’iy 
genlardan  foydalanganda  kuchayadi.  Mana  shuning  uchun  ham  ko‘pchilikni 


154 
 
transgen  organizmlar  yaratish,  ayniqsa,  ular  yordamida  inson  uchun  oziq-ovqat 
mahsulotlari  ishlab  chiqarishga  qarshi  chiqishlari,  hech  bo‘lmaganda,  genetikasi 
o‘zgartirilgan o‘simliklardan, hayvonlardan yoki mikroorganizmlardan olinadigan 
mahsulotlarni alohida belgilar (nishonlangan) orqali sotish uchun qo‘yish haqidagi 
talablari to‘g‘riday ko‘rinadi. 
Bulardan  tashqari,  bir  o‘simlik  gul  changidan  gen-modifikatorlarini 
(o‘zgartiruvchilarni)  boshqa  o‘simlikka  o‘tishi,  ularni  uchinchi  genotip    genlari 
bilan  o‘zaro  ta’siri  natijasida  inson  va  atrof-muhit  uchun  zararli    bo‘lgan  yangi 
genotiplarni paydo bo‘lishi ham o‘ta xavflidir. 
Ma’lumki,  fanda  va  jamiyatda  biologik  xavfsizlik  muammosini  dastlab, 
fanning  yangi  yo‘nalishi-biomuhandislikni  asoschilarining  o‘zlari  ko‘tarib 
chiqqanlar.  1974  yilda  gen  muhandisligi  fanining  otasi  hisoblangan,  DNK  ning 
rekombinat  molekulasini  yaratgan  amerikalik  olim 

Download 2,42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   193   194   195   196   197   198   199   200   ...   244




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish