O‚zr konst o‚rganish 3826. qxd

Fuqarolar o‘zini o‘zi
boshqarish organlari
tuzilish tartibi va
vakolatlari

---

202
yatchiligining ta’minlanishi bo‘lsa, ikkinchi tomon-
dan, ijtimoiy boshqaruvni takomillashtirishdir. O‘zini
o‘zi boshqarish institutining o‘zi ham aynan mana shu
ikkita omilni ta’minlash maqsadida paydo bo‘ldi.
O‘zbekistonda shahar, qishloq va ovullarda, shu 
-
ningdek, ularning tarkibidagi mahallalarda hamda
shaharlardagi mahallalarda fuqarolar yig‘ini o‘zini o‘zi
boshqarish organlari hisoblanadi. Bu organlar o‘z
majlislarida rais (oqsoqol)ni va uning maslahatchila 
-
rini ikki yarim yil muddatga saylaydilar.
O‘zini o‘zi boshqarish organlarining asosiy maqsa-
di jamiyat va davlat ishlarini boshqarishda fuqarolarga
ko‘maklashish, o‘z hududlaridagi ijtimoiy va xo‘jalik
vazifalarini hal etish, ommaviy-madaniy tadbirlarni
o‘tkazish, davlat hokimiyati va boshqaruv organlariga
O‘zbekiston qonunlarini, respublika Prezidentining
farmonlarini, O‘zbekiston hukumatining, xalq depu-
tatlari Kengashlari va hokimlarning qarorlarini ba 
-
jarishda yordamlashish uchun fuqarolarni bir-
lashtirishdir.
O‘zbekiston Respublikasining «Fuqarolarning
o‘zini o‘zi boshqarish organlari to‘g‘risida»gi qonuni-
ga ko‘ra, o‘zini o‘zi boshqarish organlari ikki bosqich-
da tuziladi. Birinchisi, Konstitutsiyaga asosan quyi
ma’muriy-hududiy birliklardagi qishloq, shahar va
ovullarda; ikkinchisi, tuman va shahardagi mahal-
lalarda tuziladi. 
O‘zbekiston Respublikasida hayotga tatbiq etilgan
o‘zini o‘zi boshqarish tizimi, birinchidan, O‘zbe 
-
kiston ning bozor munosabatlariga o‘tish talablarini
hisob ga olib amalga oshirilgan bo‘lsa, ikkinchidan, u
shu soha 
da dunyoda qabul qilingan tizimlarga ham
mos keladi.
O‘zbekiston sharoitida mahalla o‘z tarixiy ildizla -
riga ega. U O‘rta Osiyoda shaharlar doirasidagi
hududiy-ma’muriy birlik bo‘lgan va bizga o‘tmishdan
meros bo‘lib qolgan. Mahalla cheklangan hududda

---

203
istiqomat qiluvchi odamlar birlashmasi bo‘lib, unda
odamlar faqat qo‘shnichilik rishtalari bilan emas, balki
yuzlab yillar davomida yaratilgan ichki tartib-qoida,
ma’naviy-axloqiy normalar, urf-odatlar va an’analar
bilan bog‘langanlar.
«Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari
to‘g‘risida»gi qonunga asosan o‘zini o‘zi boshqarish
organlari hududiy prinsip bo‘yicha tuziladi.
Fuqarolar yig‘inlari ishida o‘n sakkiz yoshga yet-
gan va mazkur hududda doimiy yashovchi fuqarolar
qatnashadi.
Fuqarolar yig‘inining raisi (oqsoqol) tegishli hokim
bilan kelishilgan holda saylanadi. 
Fuqarolar yig‘inlarida qatnashish huquqiga ega
bo‘lgan barcha aholining yarmidan ko‘prog‘i kelgan
taqdirda, yig‘inlar vakolatli hisoblanadi, vakillar
yig‘ilishlari esa ularga delegatlarning kamida uchdan
ikki qismi kelgan taqdirda vakolatli hisoblanadi.
Yig‘ilishni rais yoki uning maslahatchilaridan biri
boshqaradi. Barcha masalalar bo‘yicha qarorlar ochiq
ovoz berish orqali va oddiy ko‘pchilik ovoz bilan
qabul qilinadi. Yig‘in bayonnomasi va qarorlarini rais,
uning yo‘qligida esa, maslahatchilaridan biri imzolab,
tegishli tuman, shahar hokimiga yuboradi.
Rais va uning maslahatchilarini fuqarolar yig‘ini
tegishli tuman, shahar hokimi bilan kelishgan holda
saylaydi.
Maslahatchilarning miqdorini yig‘in belgilaydi.
Yig‘inga maslahatchilarning nomzodlarini rais tavsiya
etadi. Rais va maslahatchilar ularga yig‘inda ishtirok
etgan fuqarolarning yarmidan ko‘prog‘i ovoz bersa,
saylangan hisoblanadilar.
O‘zini o‘zi boshqarish organlari o‘z mulklariga va
moliyaviy manbalariga ega. Ular o‘zlari qurgan, sotib
olgan yoki qonunda belgilangan tartibda o‘zlariga
berilgan jamoat obyektlariga, ijtimoiy-maishiy va
boshqa obyektlarga, shu ningdek, sotib olingan trans-

---

204
1. 1993-yil 2-sentabrdagi «Mahalliy davlat
hokimiyati to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Res 
-
publikasi Qonuni.
2. 1998-yil 2-apreldagi «Fuqarolarning o‘zini
o‘zi boshqarish organlari to‘g‘risida»gi
O‘zbekiston Respublikasi Qonuni.