Озон қатламининг емирилиши ва уни сақлаб қолиш чора-тадбирлари

Кейс 1. Озон ва атмосфера

• Озон -Озон (О3) кислороднинг аллатропик модификацияси. Уткир хидли хаво ранг газ булиб, 6-1120 С да суюкланади, кислород билан аралашмаси портлашининг концентрацион чегараси 20-48 % дир. У енгил парчаланади (О3=О+О2), кучли оксидловчи булиб, озонидлар хосил килади.
• Озоннинг атмосферадаги микдори жуда оз булса-да, Ерда яшовчи жамики жонзот учун бенихоя катта ахамиятлидир. У тирик жонзотни ультрабинафша нурларнинг зарарли кисми таъсиридан химоя килади. Уни бежиз курраи заминимизнинг коинотдаги зирхи деб аташмаган.
• Озон туйнуклари- бу Ернинг озон қатламида озон миқдорининг кескин камайиб кетишидир. Озон қатлами Қуёшнинг тахминан 93 дан 99 фоизгача қаттиқ ультрабинафша нурларини ютадики, улар тўсиқсиз Ерга етиб келгудек бўлса, ундаги ҳаётни тўхтатиши мумкин.
• 1. Озон қатламининг аҳамияти борми?
• 2. Озон туйнуглари қандай ҳосил бўлади?

Кейс 2

• Хлорфторуглеводородлар (ХФУ) инсоният томонидан кашф этилган энг фойдали бирикмалардан ҳисобланади. Уларнинг фойдали томони заҳарсиз, ёнмайди, бошқа бирикмалар билан ўзаро таъсирга киришмайди ҳамда коррозияга учрамайди. Иссиқликни кам ўтказганлиги сабабли пенопластлар таркибида турли туман изоляторлар ишлаб чиқаришда фойдаланилади. Баъзи ХФУ лар буғланиб, хона ҳароратида қайтадан конденцация қилиниши сабабли музлатгичлар ҳамда кондиционерлар учун совутгич (фреон) вазифасини бажариб беради. ХФУлар турли металл буюмлари юзаси, мураккаб электрон схемалардан бошлаб, самолёт қисмларини бирлаштирувчи мосламаларни самарали тозалаш воситаси сифатида ҳам ишлатилади. ХФУларнинг ишлаб чиқариш таннархи арзон, шунингдек, уларни чиқинди сифатида атроф-муҳит учун зарарсиз равишда газ ҳолатда атмосферага чиқариб юбориш мумкин деб ўйлашганди.
• 1. ХФУ нима?
• 2. ХФУ ни ишлаб чиқариш ва улардан фойдаланиш ҳақида нималарни биласиз?
• 3. Фреонларни ишлатмайдиган давлатларни номларини айтинг.

• Таркибида азот сақловчи бирикмалар (NO)ички ёнув дивигателларида ҳосил бўлиб озоннинг емирилишига олиб келади.
• Табиийки,реактив самалётлар ҳамда космик кемаларнинг учирилиши ҳам озон қатламига ҳалокатли таъсир кўрсатади.