O'zgalar mulki. Lotincha

часть
. 
Т
.: «
Адолат
», 1997. 

---

13
tashlash 
yoki 
yo’q 
qilib 
yuborish 
kabi 
harakatlarda 
ifodalanadi. 
Axborotlashtirish qoidalarini buzishning ijtimoiy xavfliligi axborot egasiga yirik 
miqdorda moddiy zarar yetkazishdan iborat. Bundan tashqari axborotni to’plash, 
yig’ish, qayta ishlash, uzatish, undan foydalanish, shuningdek, noqonuniy 
ravishda axborotga ega bo’lishda tartib buziladi. Davlatning hokimiyat va 
boshqaruv idoralari, shuningdek, yuridik yoki jismoniy shaxs axborot egasi 
bo’lishlari mumkin. Axborotlashtirish qoidalarini buzish natijasida mulk egasi 
o’z axborotiga ega bo’lish, undan foydalanish yoki uni tasarruf etish 
imkoniyatidan maxrum etiladi. Bundan axborotga egalik qilish, undan 
foydalanish yoki uni tasarruf etish sohasida amal qiladigan ijtimoiy 
munosabatlar buziladi va qonunga muvofiq javobgarlik vujudga keladi. Davlat 
idoralari, yuridik va jismoniy shaxslar faoliyatining mahsuli sifatida axborot 
moddiy yoki aqliy mulk ob’ekti bo’lishi mumkin. Axborot mulk ob’ekti sifatida 
ayrim hujjat yoki hujjatlar to’plami shaklida bo’ladi, masalan: arxiv, fond, 
ma’lumotlar bazasi, bilimlar bazasi va boshqalar. Bugungi kunda axborot o’z 
xususiyatlariga ko’ra iqtisodiyotning asosiy elementlaridan biriga aylanib 
bormoqda. 

---

14
1.1.
 
Iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar tushunchasi va turlari 
 
Iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar uchun javobgarlik Jinoyat 
kodeksining uchinchi bo‘limida belgilangan bo‘lib, u o‘zgalar mulkini 
talon-taroj qilish (X bob), o‘zgalar mulkini talon-taroj qilish bilan 
bog‘liq bo‘lmagan jinoyatlar (XI bob), iqtisodiyot asoslariga qarshi 
jinoyatlar (XII bob), xo‘jalik faoliyati sohasidagi jinoyatlar (XIII 
bob)lardagi 164–192-moddalarni o‘z ichiga oladi. 
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 53–55-moddalarida bozor 
munosabatlarini rivojlantirishga qaratilgan O‘zbekiston iqtisodiyotining 
negizini 
xilma-xil 
shakllardagi 
mulk 
tashkil 
etishi, 
davlat 
iste’molchilarning huquqi ustunligini hisobga olib, iqtisodiy faoliyat, 
tadbirkorlik va mehnat qilish erkinligini, barcha mulk shakllarining 
teng huquqliligini va huquqiy jihatdan bab-baravar muhofaza etilishini 
kafolatlashi, xususiy mulk boshqa mulk shakllari kabi daxlsiz va davlat 
himoyasida ekanligi, mulkdor mulkiga o‘z xohishicha egalik qilishi, 
undan foydalanishi va uni tasarruf etishi, yer, yer osti boyliklari, suv, 
o‘simlik va hayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy zaxiralar 
umummilliy boylik ekanligi, ulardan oqilona foydalanish zarurligi va 
ular davlat muhofazasida ekanligi belgilab qo‘yilgan. 
Yuqoridagi belgilangan konstitutsiya norma talablarini ustuvorligini 
ta’minlash maqsadida Jinoyat kodeksining uchinchi bo‘limi shu 
munosabatlar bilan bog‘liq jinoiy qilmishlar uchun javobgarlikni o‘z 
ichiga oladi.