O’zDSt iso 9001

Sifat tushunchasi

Ko’pgina xalqaro tashkilotlar, ya’ni Yevropa Sifat tashkiloti, ISO standartlashtirish xalqaro tashkiloti tomonidan XXI asrni - sifat asri, deb e’tirof etilishi bejiz emas. Aslidasifat- jamiyatdagi mehnatning yuksak samarasi ko’rsatkichi, milliy boylik manbai va eng muhimi, ijtimoiy va iqtisodiy inqirozlardan chiqish omilidir. Hozirgi kunda sifat menejmenti tizimi (SMT) har bir rivojlangan kompaniyaning tobora muhim zaruratiga aylanib bormoqda. Darhaqiqat sifat iqtisodiy rivojlanishning asosiy shartidan biri bo’lib qoldi.

O’z o’rnida ISO 9000 seriyali xalqaro standartlar - SMTdan foydalanishning minimal talablarini belgilab beradi. Sifatni boshqarish taraqqiyotiga oid masalalarni tahlil qilishimizdan oldin, “sifat boshqaruvi” va “sifat menejmenti tizimi” atamalarining o’zagi bo’lgan “sifat” tushunchasining tub ma’nosini ko’rib chiqaylik. “Sifat” tushunchasining o’zi serqirra va ko’p o’lchamlidir. Uning mohiyati haqidagi tasavvur esa, inson tafakkuri rivojining turli davrlarida o’zgarib borgan. Sifatdan foydalanish va uni o’rganish maqsadiga ko’ra, u falsafiy, ijtimoiy, texnik, iqtisodiy, huquqiy va boshqa aspektlarga ega bo’lishi mumkin. Iqtisodiy nuqtai nazardan, iste’mol qilish natijasi, yoki o’rganilayotgan ob’ektning iste’mol qiymati - sifatdir. Bir ob’ektning sifatga ehtiyoji boshqa ob’ektning ehtiyojidan farqlanishi sababli, iste’molchilar sifatni turlicha baholashadi. Iqtisodiy tarafdan, sifatning ehtiyojga qanchalik mosligini bilish muhimdir.

Turli mutaxassislar va tashkilotlarning qarashlaridagi ko’pgina o’xshashliklarga qaramay, sifatning yagona maqbul yoki to’g’ri talqini mavjud emas. Faqat turli mualliflar kontseptsiyalarida mavjud bo’lgan asosiy yondoshuvlarni ajratib ko’rsatish mumkin:
1. Sifat – bu qadriyat.
2. Sifat – bu ustunlikdir.
3. Sifat – bu spetsifikatsiyalarga muvofiqlikdir.
4. Sifat – bu mijozlar istaklariga uvofiqlik va yoki shu istaklarni oldindan ko’ra bilishdir.

Sifat sohasida taniqli bo’lgan Yaponiya va Amerikaning ikkinchi jahon urushidan keyingi tiklanish jarayonlarida muhim rol o’ynagan olim Uilyam Edvard Deming ta’biricha, sifat - bu iste’molchining nafaqat istagidagi talablarini qanoatlantiruvchi, balki ushbu mahsulotning istiqboldagi holatini ham tasavvur ettira oladigan ko’rsatkichdir. Shuningdek, Edvard Deming sifatni iste’molchilar talablarining qondirilishi bilan bog’lab, “iste’molchi – ishlab chiqarish tizimining eng muhim bo’g’ini. Sifat esa bugungi va keyingi ehtiyojlarni qondirishga qaratilishi lozim”, - deb ta’kidlaydi. Sifat sohasidagi taniqli amerikalik mutaxassis Jozef Juran ta’kidlashicha, sifat – foydalanishga yaroqlilikdir. Bu tushuncha to’rt elementdan, ya’ni: -mahsulot loyihasi (dizayni)ning iste’molchi tomonidan qabul qilinishi; - mahsulotning loyihaga mos kelish darajasi; - mahsulotning spetsifikatsiyalarga mos kelish darajasi; - mahsulotning arzonligi, chidamliligi, ta’mirbopligi hamda arzon servis xizmatidaniborat. Sifat masalalari borasidagi yana bir amerikalik yirik mutaxassis Armand V. Feygenbaum- sifatni kompleks boshqarish nazariyasi mauallifi, Xalqaro Sifat akademiyasi (MAK) akademigi, sifat bo’yicha Amerika jamiyatining sobiq prezidenti sifatni shunday ta’riflaydi: “Sifatni muhandis yoki marketolog emas, balki iste’molchining qarori aniqlaydi. Raqobatli bozor sharoitida sifat to’g’risidagi tasavvur bir joyda to’xtab qolmay, betinim o’zgaradi. Sifat sohasidagi yana bir, atoqli yapon mutaxassisi Kaom Ishikavani ta’kidlashicha, mahsulot yoki xizmatning sifatini ularning narxidan ayrilgan tarzda tasavvur qilib bo’lmaydi.

Buyum qanchalik oliy sifatli bo’lmasin, agar qimmat tursa, iste’molchini qondira olmaydi. Sifat boshqaruvi masalalari bo’yicha amerikalik yirik mutaxassis J. Xarringtonni fikricha, sifat bu iste’molchilar o’zlari uchun maqbul deb topgan narxda, mahsulot va xizmatingizdan foydalanishni istashgan vaqtda, ularning talabini qondirish yoki undan-da oshirib qanoatlantirishdir. Sifat boshqarish borasidagi zamonaviy fan asoschilaridan biri bo’lgan Valьter SHuxartning fikricha, sifatning ikki jihati mavjud. Birinchi jihati – buyumlar sifati haqida insonning mavjudligiga bog’liq bo’lmagan ob’ektiv voqe’lik, deb tasavvur qilishdir. Ikkinchisi esa – ana shu ob’ektiv voqe’likka nisbatan munosabatimiz, fikrimiz va hissiyotimiz bilan bog’liqdir. Iste’molchilarning bunday shaxsiy baholari ularning xohishlarini amalda qanoatlantirishini qayd etib, bu muhandislar uchun asosiy e’tibor nuqtasi bo’lib xizmat qiladi, chunki muhandislar bu baho asosida ishlab chiqariladigan mahsulotning kerakli xususiyatlarini aniqlaydilar.