O`zbyekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta‘lim vazirligi

 

 

4-rasm

. 

Gazni yig`ish tizimlari.  a - to`g`ri chiziqli; b - nurli; v - xalqali; 1 - ajratgich; 

 2 – kompressor stantsiyasi yoki gaz yig`ish punkti; 3 – magistral gaz quvuri. 

 

Gaz  koni  juda  katta  maydonni  egallagan  va  quduqlar  soni  ko`p  bo`lgan  holatlarda  yuqorida 

sanab o`tilgan gazni yig`ish tizimlari aralash holatda qo`llanilishi mumkin, masalan to`g`ri chiziqli va 

nurli  yoki  xalqali  va  to`g`ri  chiziqli.    Barcha  yig`ish  tizimlarida  gaz  yig`ish  kollektoriga  nafaqat 

aloxida  quduqlar,  balki  quduqlar  guruxi  guruxiy  yig`uv  qurilmalari  orqali  ulanishi  mumkin.  Guruxiy 

yig`ish tizimining ustunligi Shundaki, gaz yig`uv kollektorlariga bir emas, bir gurux quduqlarni uyush 

mumkinligi, gazni o`lchash va nazorat qilish va gaz yig`ish uchun kam quvur sarflash imkonini beradi. 

Gaz yig`ish tizimining asosiy elementi bo`lib, shleyflar,  yig‟uvchi kollektorlar, gaz yig`uv va o`lchov 

punktlari  kiradi.  Gaz  yig`ish  tarmoqlarining  elementlari  barcha  gaz  yig`ish  tizimlari  uchun  umumiy 

hisoblanadi.  Agar  konda  bir  neshta  qatlam  va    har  xil  bosimli  quduqlar    mavjud  bo`lsa,  bunday 

holatlarda  bir neshta gaz yig`ish tarmog`i orqali gazni  aloxida yig`ish usulidan foydalaniladi. 

Quduqdan  chiqayotgan  gaz  yig`ish  tarmoqlari  va  kollektorlar  orqali  gaz  yig`ish  punkti  (GSP)  

va  nazorat-taqsimlash  punkti  (KRP)  ga  yig`iladi.Bu  yerda  gazning  bosimini    o`zgartirish  va  nazorat 

qilish ishlari ham amalga oshiriladi.  Bir qator gaz bosimi past hollarda gaz kompressor stantsiyasiga 

uzatiladi,  u  yerda  kerakli  bosimgacha  siqilib  katta  bosimli  tizimga  o`tkaziladi.  Ko`p  hollarda 

quvurlarni tejash va ortiqsha bosimlardan foydalanish uchun gaz ejektorlaridan foydalaniladi (5-rasm). 

Gaz  ejektori  baland  va  past  bosimli  gazlar  uchun  mo`ljallangan  kameralardan,  soplodan, 

aralashish kamerasidan va diffuzordan tashkil topgan. 

Ejektor quyidagisha ishlaydi: baland bosimli gaz tashqi kameraga kiradi va undagi soplodan 

o`tib, aralashish kamerasiga boradi. Past bosimli gaz xalqasimon bo`shliqqa, undan yuqori bosimli gaz 

markaziy  soplodan  o`tayotganida  bosim  tushadi  va  past  bosimli  gaz  bilan  qo`shiladi.  Aralashish 

kamerasida  qo`shilgan  gazlarning  tezligi  diffuzor  oldida  tenglashadi.  Diffuzorda  gaz  tezligi  tushadi. 

Gazning kinetik energiyasining anshasi bosim energiyasiga aylanadi, bosim tiklanadi. 

Gaz  ejektori  bir  vaqtda  turli  bosimli  gaz  qatlamlarini  aloxida-aloxida  ishlatishda  ham  qo`l 

keladi. 

Kon gazlari GSP va KRP larda yig`iladi. 

GSP va KRP larda quyidagi jixozlar o`rnatiladi: 

1.

 

Ajratgichlar  –  qattiq  yoki  suyuq  qismlardan  tozalash  uchun.  Ajratgichlar  soni  hisob-

kitoblar  orqali  aniqlanadi,  biroq  ular  kamida  ikkita  bo`lishi  lozim,  biri  buzilganda  ikkinshisi  ishlashi 

kerak.  Har  qaysi  ajratgich  suv,  kondensat  va  turli  zarrachalarni  chiqarib  tashlovshi  qurilmalar, 

Shuningdek ishchi bosimdan 10-15% katta bo`lgan ehtiyot klapanlar bilan ta„minlangan bo`lishi kerak. 

---

 

10 

 

 

5-rasm

. 

Ejektor qurilmasi. 1 - soplo; 2 - konfuzor; 3 - aralashish kamerasi; 4 - diffuzor;  

5 - konfuzor teshigi o`lchovini rostlagish; 6 - manometr. 

 

2.

 

Nazorat o`lchov asboblari. Bu asboblarga termometrlar, manometrlar, sarf o`lchagichlar 

(rasxodomerlar) kiradi. 

3.

 

«O`zidan  oldin»  va  «o`zidan  keyin»  printsiplarida  ishlaydigan  bosim  boshqargichlari 

(regulyatorlari). 

4.

 

Metanolli  qurilmalar  -  gaz  quvurlarida  gidrat  hosil  bo`lishini  oldini  olish  va  hosil 

bo`lgan gidrat tiqinlarini bartaraf qilish uchun o`rnatiladi. 

5.

 

Maxsus hid beruvshi moslamalar - qurilma va quvurlarda utechka yuz berganda darhol 

bilish uchun qo`llaniladi.