O’zbtkiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Hujum  zarbalariga  qarshi  harakatning  guruhli  taktikasi. 
Raqibning hujum zarbalariga qarshi harakatning guruhli taktikasi jamoa 
tuzilmasi  tizimi  doirasida  o‘yinchilar  guruhlarining  (2-5)  o‘zaro 
harakatlaridan  tashkil  topadi.  Maydonchani  himoyalashda  o‘yinchilar 
o‘zaro harakatlarining bir qator turlarini ajratish mumkin: 
- to‘siq qo‘yuvchi o‘yinchilar o‘rtasida; 
-  to‘siq  qo‘yuvchi  o‘yinchilarning himoyalovchilar  va himoyachilar 
bilan; 
- himoyachilarning o‘zlari o‘rtasida; 
- himoyachilarning himoyalovchi o‘yinchilar bilan; 
-  himoyachilar  va  himoyalovchilarning  bo‘g‘lovchi  o‘yinchilar 
bilan; 
-  to‘siq  qo‘yuvchilar  o‘rtasidagi  o‘zaro  harakatlar,  birinchidan, 
to‘siqda sakrash uchun joyni tanlash bo‘yicha o‘yinchilarning kelishilgan 
harakatlaridan  tashkil  topadi.  Bunda  o‘yinchilarga,  ulardan  qaysi  biri 
guruhli  to‘siq  uchun  joyni  tanlashini,  to‘siqda  tirqish  qolmasligi  uchun 
kim  moslashib  turishini  aniqlash  muhimdir.  Agar  oddiy  qoida  “asosiy” 
(ya’ni,  sakrash  uchun  joy  tanlovchi)  to‘siqchi  –  bu  raqibning  hujumi 
“kimning hududida amalga oshiriladigan bo‘lsa, o‘shadir” qoidasi qabul 
qilinsa, 
o‘yinchilarning  o‘zaro  harakatlari  ancha  soddalashadi. 
“Yordamchi”  to‘siqchi,  to‘siqning  zichligi  uchun  javob  bergan  holda, 
asosiyga  moslashadi.  “Tokchali  to‘siq”  deb  nomlanuvchi  o‘zaro 
harakatlar 
bundan 
mustasnodir. 
U 
kesishma 
harakatlaridan 
foydalanuvchi hujumchilarning  o‘yiniga qarshi ta’sir uchun qo‘llaniladi. 
Hujumchilarning bu turdagi harakatlanishi “krest” (kesishma) va “teskari 
krest” kombinatsiyalaridagi hujum o‘yinlarida uchraydi. 
“Tokchali  to‘siq”ning  mohiyati  shundan  iboratki,  to‘siqchilar  to‘r 
bo‘ylab  o‘z  hujumchilari  bilan  birga  aralashib  ketadilar.  Qarama-qarshi 
harakatlanishda  to‘qnashib  ketmaslik  uchun  ayrim  to‘siqchilar  to‘rga 
yaqin  tekislikda  (odatda  bu  birinchi  tempdagi  hujumchilarga  qarshi 
harakat  qiluvchi  o‘yinchi),  boshqasi  esa  biroz  nariroqda  harakat  qiladi. 
Ta’kidlash  joizki,  zamonaviy  voleybolda  “tokchali  to‘siq”  deyarli 
qo‘llanilmaydi. 
To‘siqchilarning  boshqa  bir  vazifasi  –  ularning  qo‘l  harakatlarining 
havoda  moslashuvidir.  To‘siq  qo‘yuvchilar  qo‘l  harakatlarining  o‘zaro 
kelishuvchanlik  xarakteriga  qo‘llaniladigan  taktika:  Bunda  “hududli” 

---

324 
yoki “ovlovchi” to‘siq qo‘llanilishi ta’sir etadi. Har qanday holatda ham 
qo‘l  harakatlari  sinxron  bo‘lishi,  sherik  tomonidan  allaqachon  to‘silgan 
joyni yopmasligi, biror tirqish qoldirmasligi ham kerak. 
Yerga  tushgandan  keyin  to‘siqchilarning  ehtimoliy  o‘zaro 
kamchiligiga,  raqib  tomonga  muvozanatni  yo‘qotayotgan  sherikka 
yordamlashish,  shuningdek,  qayta  to‘siq  qo‘yish  yoki  qarshi  hujumga 
o‘tish uchun o‘rinlarini almashtirishdagi kelishilgan harakatlarni kiritish 
mumkin.