O’zbtkiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

3-Qism o‘yin harakatlarl 
O‘yin holati
.
 
To‘p o‘yinda. 
Birinchi  hakamning  ruxsati  bilan  o‘yinga  to‘p  kiritilganda,  to‘p 
o‘yinda deb hisoblanadi. 
To‘p o‘yindan tashqarida. 
Hakamning hushtak chalishi bilan o‘yin to‘xtalgandan boshlab, to‘p 
o‘yindan tashqarida deb hisoblanadi. 
To‘p “maydonda”. 
Tо’р  maydon  yuzasiga  yoki  chizig‘iga  tekkanda,  to‘p  “maydonda” 
deb hisoblanadi.
 
To‘p “maydondan” tashqarida. 
To‘p quyidagi vaziyatlarda maydondan tashqarida deb baholanadi:  
- to‘p maydonning chegaralovchi chiziqlaridan tashqarisiga tushsa; 
-  to‘p  maydon  tashqarisidagi  biror  jismga,  shipga  yoki  o‘yinda 
ishtirok etmayotgan kishiga tegsa; 
-  to‘p  chegaralovchi  antennaga,  lentaga  va  uni  tashqarisiga  (to‘rga 
hamda ustunga) tegsa; 
-  to‘p  to‘rni  vertikal  yuzasidan  tashqari  (to‘rni  pastki  bo‘shlig‘i  va 
chegaralovchi antennaning tashqi tomoni) joyga o‘tganda; 
- to‘p to‘liq to‘rni pastki qismidan o‘tsa. 
To‘p bilan o‘ynash. 

---

248 
Har  bir  jamoa  o‘ziga  ajratilgan  maydon  chegarasida  o‘ynashi  kerak 
(qoidaning  11.12-bandi  bundan  istisno).  Shu  bilan  bir  qatorda,  to‘p 
maydondan tashqari joylardan maydon chegarasiga qaytarilib, o‘ynalishi 
mumkin. Har bir jamoa to‘p o‘yinga kiritilgandan so‘ng to‘p bilan faqat 
3  martagacha  o‘ynashi  mumkin  (to‘siq  qo‘yishdagi  o‘ynash  hisobga 
olinmaydi).  3-to‘p  o‘ynalishida  to‘p  faqat  raqib  jamoasi  maydonchasi 
tomon yo‘naltirilishi lozim. Agar to‘p 3 martadan ko‘p o‘ynalgan bo‘lsa, 
“jamoa 4 marta to‘p bilan o‘ynadi” deb xato holati qayd etiladi. 
To‘p  bilan  o‘ynashda  nafaqat  ongli,  maqsadli  to‘p  o‘ynash,  balki 
o‘yinchi tanasiga tasodifan tegib ketgan to‘p ham e’tiborga olinadi. Har 
bir  o‘yinchi  to‘pga  ketma-ket  tegishi  (o‘ynashi)  mumkin  emas.  Bir 
vaqtning o‘zida ikki yoki uch o‘yinchi to‘pga tegishi (o‘ynashi) mumkin. 
Agar ikki yoki uch o‘yinchi bir vatqtning o‘zida to‘p bilan o‘ynasa – bu 
ikki  yoki  uch  marta  to‘p  bilan  o‘ynaldi  deb  hisoblanadi  (guruh  bo‘lib 
to‘siq qo‘yish bundan mustasno). 
Agar  bir  necha  o‘yinchi  to‘pga  intilsa,  lekin  bir  o‘yinchi  to‘p  bilan 
o‘ynasa,  bu  holda  to‘p  bilan  bir  marta  o‘ynalgan  hisoblanadi, 
o‘yinchilarning  bir-biri  bilan  to‘qnashib  ketishi  xato  hisoblanmaydi. 
Agar to‘r ustida ikki o‘yinchi bir vaqtning o‘zida barobariga to‘pga tegsa 
va  to‘p  o‘yinda  qolsa,  unda  to‘pni  qabul  qilayotgan  jamoaga  yana  uch 
marta  to‘p  bilan  o‘ynash  huquqi  beriladi.  Agar  shunday  to‘p  maydon 
tashqarisiga  chiqib  ketsa,  bunda  qarshi  tomondagi  jamoa  xatoga  yo‘l 
qo‘ydi deb hisoblashadi. 
Agar  bir  vaqtning  o‘zida  ikki  raqib  o‘yinchi  to‘pni  ushlab  olishga 
yo‘l  qo‘ysa,  bu  ikki  tomonning  xatosini  anglatadi  va  o‘yin  qaytariladi. 
Agar o‘yinchi maydon chegarasida to‘pni qabul qilish, uzatish yoki zarba 
berish uchun sherigiga yoki biror jismga (ustun) tayanib o‘ynasa bu xato 
hisoblanadi.  Lekin  o‘yinchi  to‘pni  o‘ynab  bo‘lgandan  so‘ng  o‘z 
inersiyasi  bilan  muvozanatni  yo‘qotib,  to‘rga  tegib  ketish,  o‘rta 
chiziqdan o‘tib ketish holatiga tushib qolsa, bunda sherigi yordam berishi 
(ushlab qolishi) mumkin. 
To‘pni o‘ynash xususiyati (to‘pga tegish). 
To‘pni tananing xohlagan qismi bilan o‘ynash mumkin. 
To‘pni  zarb  bilan  urish  yoki  uzatib  o‘tkazish  mumkin.  To‘p 
xohlagan  tomonga  yo‘naltirilishi  mumkin.  To‘p  tananing  bir  necha 
qismiga bir vaqtning o‘zida ketma-ket tegsa, xato hisoblanmaydi. 
Istisno holatlar: 
Guruh  bo‘lib  to‘siq  qo‘yilayotganda  to‘p  ketma-ket  bir  yoki  bir 
necha  to‘siq  qo‘yuvchi  o‘yinchiga  tegishi  mumkin.  Jamoaning  birinchi 

---

249 
to‘p  o‘ynashida,  o‘yinchi  to‘p  bilan  o‘ynash  harakatini  ijro  etayotganda 
to‘p shu o‘yinchi tanasiga ketma-ket tegishi mumkin. 
To‘p bilan o‘ynashda yuz beradigan holatlar. 
To‘pni  to‘rt  martta  o‘ynash:  to‘pni  raqib  jamoa  tomoniga  o‘tkazish 
uchun  jamoa  o‘yinchilari  to‘p  bilan  4  marta  o‘ynasa  xato  hisoblanadi. 
O‘yinchi  to‘p  bilan  o‘ynashda  sherigi  yordamidan  foydalanishi  yoki 
maydon  chegarasidagi  bir  jismga  tayanishi  xato  hisoblanadi.  To‘pni 
ushlab  olish:  o‘yinchi  to‘pni  qisqa  muddatda  urib,  o‘ynamasdan  ushlab 
olsa, yoki ilib uzatsa xato hisoblanadi.  
O‘yinchi to‘pni ikki marta  o‘ynashi: o‘yinchi to‘pni ketma-ket ikki 
marta o‘ynashi yoki to‘p uning tanasining  turli qismlariga ketma-ket bir 
necha bor tegishi xato hisoblanadi.